ugur ismail 1. nesil yazar

ortamdaki insan sayısı ile ortamdaki insan kalitesi arasındaki ters korelasyondan kaynaklıdır.

kadına şiddet ve futbol taraftarlığı ilişkisi üzerine bir çalışmada şu sonuçlara ulaşılıyor:
yerel bir futbol takımı beklenmedik bir yenilgi aldığında kadına şiddet %10 artıyor. mağlubiyet beklentisi varsa bu gerçekleşmiyor.

takımın iddiası ne kadar yüksekse bu rakam o denli yükseliyor; takım playofflarda elenirse %13, derbi gibi önemli maçlarda elenirse kadına şiddet %20 artıyor.

türkiye gibi halkın %80'nin 4 büyük iddialı takım taraftarı olduğu ve kadına şiddetin "rutin"liği düşünüldüğünde futbol ve şiddet arasındaki ilişkinin ilgili bakanlıklar tarafından dikkatle incelenmesi gerekiyor.

kaynak
d. card and g. dahl, "family violence and football: the effect of unexpected emotional cues on violent behavior," quarterly j economics 126 (2011): 103.

iyi tarafları da yok değildir.

ve.

kafasındaki her şeyin taslağını buraya kusmaktadır.

sözcüklerin gücü vardır. sözcükleri kullanarak bırakılan bilinçdışı etkiler, sosyal ve antisosyal davranışlarımızı etkiler.

en güzel örneklerden biri tutsak ikilemi oyunudur. bu oyuna katılan oyunculara oyunun ismi wall street olarak tanıtıldığında daha az işbirliği yapıyorlar. aynı şekilde oyunun ismini toplum oyunu olarak sunarsanız daha çok işbirliği yapıyorlar.

bizim sözlük için de geçerli bu durum. sözlükteki yazarların neredeyse tamamı ekşi sözlükte de yazar olmalarına karşılık bir haftadı açık sözlüğümüzde henüz küfür duyulmamıştır. (bkz: sözlükte küfür kullanımına denk gelinmemesi). bunun sebebi büyük ihtimalle vasattan firar sloganıdır :) bir diğer örnek olarak insanlara yukardaki oyunun adını nötr bir şey olarak belirtin ve oyuna başlamadan önce yardım-uyum-adil gibi rastgele kelimeler okutun, oyunda daha fazla yardımsever olacaklardır. tam tersi kelimeler ise tam tersi sonuçlara yol açacaktır.

bir diğer örnek aynı insanı black diye tanıtırsanız insanlar fakir birini düşünüyorlar, african-american olarak tanıtırsanız daha zengin.

bir diğer örnek insanlara bir ilaç verip bunu kullanırsanız ilaç %95 oranında yaşatacaktır derseniz insanlar ilacı kullanmaya yatkın oluyorlar, %5 oranda öldürecektir derseniz ilacı kullanmamaya. bir takım oyunu başlamadan önce bir oyuncuya bir şekilde "sadakat" kelimesini gösterirseniz takımlarına yönelik daha taraflı oluyorlar.

gerçekten insan zihninin bu zavallığını daha çok insana duyurmak gerekiyor.

kaynak
sapolsky, r. m. (2021). davranış: en iyi ve en kötü haliyle insan biyolojisi. pegasus yayınları.s. 91-92

beyinlerimiz ten rengine karşı inanılmaz bir alışkanlık geliştirir. insanlara saniyenin onda birinden daha az bir süre, onların bir şey görüp görmediklerinden bile emin olamayacakları kadar kısa bir süre bir yüz resmi gösterin. ardından resimeki yüzün ırkını tahmin etmelerini isteyin. doğruyu tahmin etme olasılıkları hayli yüksektir.

insanların ten renkleriyle değil karakterleriyle yargıladığımızı iddia etmeye bayılırız ama beyinlerimiz o ten rengini inanılmaz bir hızda kaydettiğinden emin olur.

yüz milisaniye içinde beyin fonksiyonu, yüzün sahibinin ırkına bağlı olarak iki kasvetli yola yönelir. birincisi tekrar tekrar elde edillen bir bulguya göre amigdala harekete geçer.
(bkz: amigdala) dahası bir kişi gizli bir ırksal ön yargıya testinde ne kadar ırkçı çıkarsa amigdalada o kadar fazla hareket görülür.

amigdalalar ötekilerle kötü bir şeyi ilişkilendirmeyi öğrenmeye hazırdır. dahası, insanlar başka ırktan nötr yüzleri aynı ırktan nötr yüzlere göre daha bir öfkeyle yargılar. yani beyazlar siyah bir yüz gördüklerinde amigdala harekete geçer.

bir diğer bulgu empati ile ilgili. insanlar kendi ırklarından olanların yüzlerini daha iyi hatırlarlar. normalde insanlara eline iğne batan bir insanı gösterdiğinizde irkilirler. insanların kendi ırklarından olanlara iğne battığında daha çok irkildikleri görülmüştür. aynı şekilde kendi ırklarından birinin başına kötü bir şey geldiğinde diğer ırktan birinin başına gelene nazaran daha fazla tepki gösterirler.

bir diğer komik durum beyazlara rap dinletildiğinde amigdalaları harekete geçerken, beyazların müziği sayılan metal dinletildiği zaman bu bölge harekete geçmez.

ancak elbette enseyi karartmaya gerek yok. zira amigdalanın hareketlenmesi medeniyet için can sıkıcıdır ancak beyin sadece amigdaladan ibaret değildir. yukarıdaki olaylar nasıl deney ve gözlemle kanıtlanıyorsa, insanlarda eğitim seviyesi arttıkça amigdalaya karşı prefrontal korteksin devreye girip amigdalayı yatıştırması da o kadar artıyor. yani insanlar ilk anda ırkçı tepkiler verseler dahi bu tepkilerin kontrolünü öğretmek ve bu ırkçılığın negatif sonuçlar yaratmasını engellemek de mümkün.

kaynak
sapolsky, r. m. (2021). davranış: en iyi ve en kötü haliyle insan biyolojisi. pegasus yayınları.s.80-88

ahlaki tartışmaları başlatan sorular epey uzun olduklarından başlıklarda yer vermek mümkün değil. bu sebeple yeni bir format öneriyorum.

bu başlık altında soruyu uzunca sorup soru başlığına genel geçer bir isim vereceğiz.

örneğin;
----------
birisine öldürme niyetiyle ateş açıp ıskalayan kişi mi daha büyük ceza almalıdır yoksa tamamen yanlışlıkla birini öldüren birisi mi?
(bkz: etik tartışmalar no-1)
---------
meşhur tramvay problemini konuşmakta da fayda olabilir. bilmeyenler için direkt zor olanından başlayalım; tramvay hattı üzerinde 5 kişi raylara bağlanmış durumda. eğer bir masum kişiyi raylara iterseniz 5 kişinin hayatını kurtaracaksınız. yapar mıydınız?

(bkz: etik tartışmalar no-2)
-------------------------

soru: birisine öldürme niyetiyle ateş açıp ıskalayan kişi mi daha büyük ceza almalıdır yoksa tamamen yanlışlıkla birini öldüren mi?


ben kötü niyetli teşebbüsün daha ağır bir suç olduğu kanaatindeyim. yanlışlıkla birini öldüren kimse sadece sebep olduğu ölüm dolayısıyla bile kendi vicdanı tarafından rahatsız edilecek, sosyal ortamında bu duyulduğu zaman kendisiyle ilgili bakış açısı değişecektir. kimse zarar görmemiş olsa bile zarar verme kararının alınması ve uygulamaya dökülmesi başarısızlık halinde bile cezalandırılmalıdır.

soru: tramvay hattı üzerinde 5 kişi raylara bağlanmış durumda. eğer bir masum kişiyi raylara iterseniz 5 kişinin hayatını kurtaracaksınız. yapar mıydınız?

katiyen elimi dahi sürmem. şahsi olarak bir kişiyi öldürmenin yükü 5 kişiyi kurtarmanın hazzından büyüktür benim gözümde.

bitmiş değil mahvolmuş, utanç verici hale gelmiş bir sözlüktür. an itibarıyla sol frame şu şekildedir.

görsel

hakkında yazmadan önce hapishanede ne kadar uzun süre dayanabileceğimi kafamda tarttığım türkiye cumhuriyeti devletinin 12. cumhurbaşkanı.

erkek hiyerarşisinde alfadan sonra gelen karakterdir. güvenilir yoldaşlar, işlerin sağlam yürümesini sağlayan ikinci adamlardır.

özelliklerini aşağıdaki gibi sayabiliriz

1- liderlik etmektense iyi bir liderin başarıya ulaşması için çabalamayı tercih eder. önde gidenin kellesinin gittiğini iyi bilir.

2- zor kararlar vermekten hoşlanmaz. karar vermeden önce en az bir kaç kişiye danışır. hatta birisi onun yerine karar verirse çok daha mutlu olur.

3- çatışmaya girmemeyi tercih eder. çatışmaya doğru giden bir ilişkide uzlaşmaya yol arayan bunun için de gerekli ödünleri vermeye hazır olandır.

4- ilgi odağı olmayı sevmez zira ilgi odaklarına çok soru sorulur, ilgi odaklarından çok şey beklenir. beta bu psikolojik yükün getirisini karşılamadığını düşünür.

5- rekabetçi değildir. önemli olan keyif almak diye düşünür. bu onun kazanamadığı anlamına gelmez o sadece kazanmaktan ziyade eğlenmeye odaklıdır.

6- genelde içe kapanıktır. sorulmadıkça fikrini çok söylemez. zaten genelde grup içinde birisi onun aklından da geçenleri söyleyecektir. onu destekleyip perde arkasındaki güç olmayı tercih eder.

7- dosthane ilişkiler kurar. maalesef bu hali kadınlarla olan ilişkisinde ayağına bağ olur. enerjisi kadınları kendisini dost olarak görmeye iter.

8- sadıktır. karşılıklı bağımlı ilişkilere girmeyi sever. bu sebeple de eğer kendisini arkadaş olarak görmeyi bırakan bir kadın bulursa gözü dışarda olmaz. ancak bir diğer kadın onu almaya karar verirse hayır demekte zorlanacağı kesindir.

9- güvenilirdir. bir işe yardım edeceğini söylediyse edecektir. başınız sıkıştığında ilk koştuğunuz insanlar genelde bu tipteki erkeklerdir.

10- "yes man!"dirler genelde.
alfa: bugün döner yiyelim
beta: olur.
alfa: ya da şu yeni açılmış pideciye gidelim?
beta: tamam.

11- uyumludur. sorunları konuşarak çözme yanlısıdır. tatsızlık çıkmasın lafını ilk söyleyen kişi büyük ihitmal bir betadır.

12- takım oyuncusudur. asist kralıdır. savunmaya yardıma koşan, oyundan alınınca itiraz etmeyendir.

ileri okumaya gerek yok bu arkadaş için. en ünlü mensubu ise age of empires oyunundaki oduncudur. emrin? oduncu! yaparım.

erkek hiyerarşisinde alfa özelliklerine sahip olan ancak dışarıya değil içeriye dönük, alfaya göre çok daha entelektüel, bir grupla birlikte takılmaktan ziyade birbirinden bağımsız, çoğu zaman biri diğerlerini tanımayan arkadaşlara sahip erkek.

gelin şimdi özelliklerini tek tek sıralayalım:

1- sigma erkeği ya tek başına dolanırken görürsünüz ya da en fazla bir-iki kişiyle. yalnız kurt deyimi bu adamlar için icat edilmiştir diyebiliriz.

2- kendi işini kendi görür. omurgasından başka dayanağı yoktur. torpil aramaz, önünü iliklemez, ellerini önünde kavuşturup boynunu bükmez. bir şey hakkıysa söke söke alır, değilse zaten istemez. bu husus ev işleri için de geçerlidir. kendi yemeğini yapar, kendi çamaşırını yıkar, kendi parasını kazanır, kendi işini bulur. anlayacağınız sigma erkek boynu kalın bir yalnız kurttur. *

3- maceraya açıktır, yenilikten korkmaz. karşılaştığı yeni fikir, yeni mekan, yeni insan hoşuna giderse hayatına girer. sigma değişim demez buna, gelişim der.

4- özgüveni yüksektir. alfa gibi onaylanma aramaz. içe dönük ve entelektüel sigma, ortaya bir şey koyduğu zaman bu şey üzerine düşünülmüş ve özgüvenle sunulan dolayısıyla kabul görme oranı epey yüksek bir şeydir.

5- insanları etkiler ancak alfa gibi onlara liderlik etmez. bu etkileme daha çok etrafındakilere ilham olma gibidir. bir sigmanın etrafındaysanız kendinizi daha iyi hale getirmek için aklınıza yeni fikirler gelmeye başlar. o grubu bir yere taşımaz, sadece kendi oluşuyla grubun zihnine rehberlik eder.

6- kendi hür iradesiyle kabul etmediği ya da kendisinin koymadığı kurallara göre oynamaz. isyana meyillidir. isyan bayrağını alfalar ekipleriyle birlikte açarlar, sigma isyan bayrağının kendisidir.

7- insanların onun hakkında ne düşündüğünü önemsemez zira kimsenin onun hakkında onun kadar bilgi sahibi olmadığını bilir. bu yüzden de kendinin en büyük yargıcı ve avukatıdır. bu yüzden de genelde mutludur.

8- duygusal zekası yüksektir. partnerleriyle güç mücadelesine girmez, onları ezmeye veya itaatkar olmaya zorlamaz. drama yaratmaz, milletin içinde sevgilisiyle kavga eden adamların sigma olmadığına emin olabilirsiniz. zira sigma erkek sorunlar daha ortaya çıkmadan onları sezmiş ve çözmüş olur.

9- kolay kolay hiçbir kişi ya da gruba bağlanmaz. zira kitlenin insanı aşağıya çektiğini bilir. bu durum onun kadınlarla olan ilişkisini negatif etkilese dahi kadınlarla keyifli zaman geçirmesini engellemez.

10- etkileyicidir. gizem sigma'nın default ayarıdır. konuşmaktan çok dinler, izlemekten çok okur ve bir sosyal ortama dahil olduğunda genellikle farkedilmemesi imkansızdır.

11- adaptasyon sorunu çekmez zira sosyal hayatındaki derdi grup içine alınmamak değil, çok fazla grup tarafından içeri alınmaya çalışılmaktır.

12- çevresini ufak, birasını soğuk tutar.

13- agresif değildir kolayca olay çıkarmaz ancak bir olay çıkıyorsa kimse ömrü boyunca kendine yaslanmış bir adamdan daha tehlikeli değildir. kalabalık bir grup karşısındaysa alfalarını tespit edip ezince kalanlarının çil yavrusu gibi dağılacağını bilir.

14- orijinaldir, kimse gibi olmaya çalışmaz. birisi gibi olmaya çalışanları da sevmez. zaten içe dönüklüğü de buradan gelir. zira kendi yolunda yürüyen ayak iziyle karşılaşmaz.

15- son olarak sigma işleri bitmiş sever. her işe atlamaz ancak bir işin içindeyse o iş ya düzgünce yapılacak ya da çok fazla insan sigmanın sakin öfkesinden pay alacak demektir.

sigma olduğu düşünülen ünlüler şu şekildedir, steve jobs, james dean, bob dylan, jimi hendrix, clint eastwood,quentin tarantino, orson welles, keanu reeves, bruce lee.

kurgu karakterlerden de örnekler verebiliriz. örneğin, the doctor [doctor who], john wick, bruce wayne [batman], rick sanchez [rick and morty], captain jack sparrow [karayip korsanları], sherlock holmes, wolverine [x-men], kai [beyblade].



ileri okumalar:
1-https://www.urbandictionary.com/define.php?term=sigma%20male
2-https://thetrulycharming.com/sigma-male/
3-https://www.feranoid.com/blog/sigma-male
4-https://theredpillroom.blogspot.com/...rl-game-stalking-wild-sigma.html
5-https://www.stylecraze.com/articles/what-is-a-sigma-male/
6-https://www.forbes.com/...-male-explained/?sh=46f33cd8149c
7-https://www.happierhuman.com/sigma-male-signs/

hayır yazmaya geldik ;)

ilki henüz yapılmamış olmakla birlikte bir kütüphanelerde organize edilecek gibidir.

eski adı hami-sami dilleri olan dil grubunun modern ismidir.