ugur ismail 1. nesil yazar

m.ö. 525-456 yıllarında yaşadığı tahmin edilen, eserleri günümüze kadar gelebilmiş en eski tragedya yazarıdır. yazdığı bilinen seksenden fazla oyunun sadece yedi tanesi elimizdedir.

aiskhylos uzun ve abartılı tasvirleri, özellikle yabancı ülkelerden bahsetmeyi ve tumturaklı metaforları severdi. bireysel irade ile ilaghi yazfı arasındaki çatışma gibi önemli konuları ele alırken mitoslardan yararlanmıştır ve oyun kişileri birer karakterden çok, belli karakter özelliklerini temsil eden tiplere daha yakındır.

atina'nın en parlak döneminde yaşamış olan aiskhylos, mezar taşına sadece maraton savaşında yer aldığını yazdırmıştır. aiskhylos'un günümüze ulaşan eserleri arasında konusunu herhangi bir mitostan almayan tek örnek, güncel olaylardan bahseden persler tragedyasıdır.

kaynak

powell b., klasik mitoloji, çev.sinan okan çavuş, bilge kültür sanat, 2018, istanbul.s.53-59

m.ö. altıncı yüzyılda yaşamış atina tiranı. kendisini iktidara getiren tüccar sınıfını övsün diye tragedyalar yazdırmış, sanatın toplum üstündeki gücünü bilen kurnaz bir kimsedir.

yun. rhapsode. yazılı destanları iyi ezberleyebilen ve ezberledikleri metinleri dinleyiciler önünde etkili bir şekilde okuyan kimse. yunanca değnek/asa anlamına gelen rhabdos kelimesinden türediği tahmin edilmektedir. zira rapsotlar uzun performansları boyunca bir asaya dayanarak ayakta dururlardı.

rapsotlar aoidos değildirler, rapsotların görevi aoidos'ların yazdıklarını ezberleyemek ve performe etmektir. hatta platon bu rapsotların kendilerine ait olmayan şeylerle caka sattıklarından şikayet etmektedir.

bu rapsotlar mitosların yaygınlaşmasını ve günümüze ulaşmasını sağlamışlardır. kendilerine iki bin yıl sonra teşekkürlerimi iletiyorum. umarız iki bin yıl sonra da bize teşekkür edecek birileri çıkar.

klasik dönem yunanistan'ında yaşayan okur yazarı olmayan, polis polis gezerek halkı eğlendirip hikayeler anlatan kimse. bizdeki âşık , ozan.

bugün bildiğimiz tüm mitosları yüzyıllarca kulaktan kulağa anlatarak olgunlaştıran kimselerdir.

kaynak
powell b., klasik mitoloji, çev.sinan okan çavuş, bilge kültür sanat, 2018, istanbul.s.72

tomasello'nun dil üzerine teorilerini açıklarken kullandığı anlamsız kelime.

örneğin yabancı bir ülkedesiniz ve yanınızdan bir tavşan geçti. yerli adam da gavagai! dedi. bu noktada gavagai ne demektir? tavşan mı? bak! mı? imdat mı?

tomasello'nun temel teorisi insanlar arası maksatlı iletişimin kökenlerini anlamak için insanlar arasındaki ortak zemin inşası sürecine dikkat etmek gerekliliğidir. yine bir başka örnekte balık tutmak için kova ve oltaya ihtiyacımız olduğunu düşünelim. kova evin içinde olta evin dışında olsun. yabancı insanla birlikte yemek öncesinde her gün balık tutmak zorunda olduğumuzu farzedelim. bu noktada yerli kovayı eline alıp gavagai derse o halde gavagai'nin olta ya da getir gibi bir anlamı olduğunu düşünürüz.

"anlamı bağlamdan çıkan kelime" olarak türkçeye kazandırabileceğimiz bir kelimedir bence.

hesiodos'un eteklerinde sürüsünü otlatırken musalar tarafından ziyaret edilip şiir söyleme yeteneğinin kendisine bağışlandığı dağ. helikon'un batı edebiyatı geleneğinde şiirsel esinle eş anlamlı olmasının da sebebi budur.

eski adı hami-sami dilleri olan dil grubunun modern ismidir.

nebukadnezar kudüs'ü ele geçirerek süleyman'ın tapınağını yıkar ve önde gelen ibrani önderleri yaklaşık 50 yıl boyunca babil'e sürgün eder. babil esareti döneminde yahweh'in neden kendilerine sırt çevirdiğini düşünen ibraniler, pek çoğu m.ö 800'lere, hatta daha eskilere dayanan, yazılı metinler sayesinde korunmuş eski inanış ve gelenekleri toparlayıp, bunları babil mitoslarıyla bir araya getirerek yahudilerin tarihiyle ilgili, başlangıcı ta evrenin yaradılışına kadar uzanan kimi zaman mistik , kimi zaman efsaneye kayan ama yine de kendi içinde tutarlı bir bütün oluşturmayı başarırlar.

ibrani din adamları bu metinlere mısır dilinden yaptıkları çevirileri (örneğin mezmurlar ve özdeyişler baplarının bazı kısımları) ve "peygamberlerin" farklı zamanlarda ve farklı dillerde yazılmış nasihatlerini de eklemişler ve böylece çok daha sonraları, yaklaşık m.s. 90'larda, ibrani incili(eski ahit) olarak anılacak kitap ortaya çıkmıştır.

kaynak

powell b., klasik mitoloji, çev.sinan okan çavuş, bilge kültür sanat, 2018, istanbul.s.81

m.ö. 14. yüzyılda yaşamış tek tanrılı mısır firavunu. musa'nın tek tanrıcı fikirleri geliştirirken kendisinden etkilendiği söylenir.

kaynak
powell b., klasik mitoloji, çev.sinan okan çavuş, bilge kültür sanat, 2018, istanbul.s.79

bir zamanlar yukarıda anlamına gelen bir babil efsanesi.

zamanında yeni yıl şenliklerinde kil tabletlerden halkın önünde sesli okunan bir metin olduğu anlatılır.

ki sümercede toprak demektir ve ki sümerlerin ana tanrıçasıdır. tanrı enki ile birleşip ilk bitkileri doğuran toprak anadır.

(bkz: tanrı enki kimdir?)

kaynak

powell b., klasik mitoloji, çev.sinan okan çavuş, bilge kültür sanat, 2018, istanbul.s.78

sümerlerin yer altındaki tatlı suya hükmeden yer tanrısıdır. bolluk ve bereketin kaynağıdır. kendisi de sümerlere göre su gibi kurnaz ve becerikli bir tanrıdır.aynı zamanda bilgelik ve büyü tanrısıydı da; insanlara el becerilerini ve zanaati öğreten oydu.

kaynak
powell b., klasik mitoloji, çev.sinan okan çavuş, bilge kültür sanat, 2018, istanbul.s.78

sümerlerin fırtına tanrısıdır. fiziksel gücü temsil eder fakat aynı zamanda an'ın dünya üzerindeki temsilcisi bir kraldır hatta dünyevi işlerin bilfiil içindedir. tanrıların ve insanların yazgılarını belirleyen yazgılar tableti onun elindedir. isterse iyi ya da kötü olabilir.

kaynak
powell b., klasik mitoloji, çev.sinan okan çavuş, bilge kültür sanat, 2018, istanbul.s.77

ilki henüz yapılmamış olmakla birlikte bir kütüphanelerde organize edilecek gibidir.

sümer baş tanrılarından an'ın kızı, cinsellik ve savaş tanrıçasıdır. cennetin kraliçesi anlamına gelir. şehveti doymak bilmez ve son derece tehlikelidir. bir sümer metninde 120 aşığın bile inanna'yı tatmin edemediğini yazmaktadır.

kaynak
powell b., klasik mitoloji, çev.sinan okan çavuş, bilge kültür sanat, 2018, istanbul.s.77