gidiyorumbu 1. nesil yazar

dün itibarıyla tamamı duyurulan 2023 programı burada ve buradaki gibidir. hangi filmleri seçtiğimi söyleyemem, bilet kapmam lazım.

"her şey sübjektiftir, kişiye bağlıdır. ressam için de böyledir, resme bakan için de… o sebeple bir sanat eserinin etki yarattığı an çok müstesna bir şeydir: iki sübjektivitenin buluşması. başka nasıl söylenir ki… iki iç dünyanın çakışması, evet, böyle bir şey. aşık olmak gibi bir şey. belki aşk da sanattır, malzemesi ruh ve vücut olan bir sanat."

gülsoy,m. (2023). ressam vasıf'ın gizli aşklar tarihi. can yayınları. istanbul (s. 217)

ışıl kasapoğlu yönetiminde 2019'dan beri kapalı gişe oynayan oyun. mozart'ı okan bayülgen oynarken görmek isterdim. yeni sezonda tansu biçer oynayacakmış.

senaryo-kurmacada karakter yaratmanın önemli rehberleridir; joseph campbell kahramanın yolculuğunu açıklarken arketipleri kullanır. "the hero with a thousand faces" kitabının jung'un geliştirdiği arketip psikolojisini benimsemiş ilk kitaplardan biri olduğu belirtilir.
campbell'ın 8 arketipi şu şekilde:
1. kahraman
2. akıl hocası/ rehber
3. dost
4. elçi
5. hileci/oyunbaz/sahtekar
6. şekil değiştiren/hem dost hem düşman
7. gardiyan/ koruyucu
8. gölge/ düşman

ilham olunan, kalbe düşen.

2022 yapımı "kuru kabus", dünyada kalan son suyu tüketen karakterin animasyon hikayesi.

yorgos lanthimos'un 2009 yapımı filmidir. son derece rahatsız edici oluşu herhalde filmin en belirgin özelliğidir. mükemmel bir toplum/aile/insan eleştirisi olduğu söylenebilir. devlet eleştirisi olarak okuyanlar da vardır.

--spoiler--
yaşı geçkin bir anne, baba ve onların üç yetişkin çocuklarından oluşan aile kapalı kapılar ardında izole bir hayat yaşamaktadırlar. anne ve babanın arabalarına atlayıp işlerine gittikleri bir hayatları ve dış dünyayla bağlantıları olsa da üç çocuklarını izole etmiş ve tamamen kendi kurallarıyla yönettikleri bir hayat çerçevesine sıkıştırmış vaziyettedirler. öyle ki artık yetişkin olan bu üç kişi küçük birer çocuk gibi düşünmekte ve davranmaktadırlar. babanın kısıtlayıcı kuralları çocuklarının dış dünyayla herhangi şekilde bağlantı kurmalarına, kendisinin onaylamadığı bir bilgi veya deneyim edinmelerine ya da aile dışından biriyle iletişim kurmalarına kesinlikle karşıdır. iletişim kurulan tek yabancı, erkek çocuğun cinsel ihtiyaçlarını karşılamak için işe alınmış ve haftada bir eve uğrayan genç bir kadındır. (kız çocukların böyle bir imkanı elbette ki yoktur) çocuklar dışarıdaki yaşamdan o kadar uzaklardır ki meraklı birer çocuk gibi o ne? bu ne? diye anne babalarına sordukları sorulara 'normal' insanların kullandığı terimlerden farklı cevaplar aldıklarından herkesten farklı bir lisanları oluşmuş durumdadır. nesnelerin organların isimlerini bile anne babalarının arzu ettiği biçimde öğrenmek zorunda kalmışlardır. bu da bir yönetme gücüdür elbette. işin acı tarafı ise başka bir dünya bilmediklerinden kısıldıkları kapanın farkında bile olmamalarıdır. bildikleri tek bir şey vardır; o da ancak köpek dişlerinden biri bir gün yerinden oynarsa dışarı adım atabilecekleridir. tabi zaten dış dünya tehlikelerle dolu bir yerdir..
--spoiler--

insana, topluma dair düşünecek çok şey var filmin içinde. insan öyle aciz bir hayvan ki tıpkı bir hayvan gibi eğitilebiliyor komutlarla, ödül-ceza sistemleriyle. bir yandan da öyle zalim bir güç ki istediği gibi manipüle edebiliyor başkalarını acımasızca.

aile kavramını sorgulamaya başlıyorsunuz sonra. koruma/sakınma adı altında şiddete, enseste yönelen, yönlendirilen aile fertleri hiç yabancı değil içinde bulunduğumuz topluma.

özgürlüğe -özgürlüğünüze dair truman show'dakine benzer bir sorgulamaya gidiyorsunuz. benim çerçevem neresi? ötesinde ne var?

sonra en çok acı çekenlerimiz, en çok susturulup bastırılanlarımız kabuğunu ilk kıranlarımız oluyor ve bitiyor film. ya da başlıyor.

başka dünyalar yaratmanın, gerçeğin hayaldeki tezahürünü yansıtmanın aracıdır.

insandaki karşılığının göreceliği beni hep şaşırtmıştır.

2023 yapımı kore filmi. letterboxd'de yüksek puanlar aldığını gördüğüm için açıp izledim ama nedense başkaları kadar etkilenemedim. (sevdiğim filmlere iki satır yazmayıp buna yazmayı seçtim ama)

--spoiler--
filmin açılış sahnesi çok güzel. hikayenin ortasından izleyen olarak dahil oluyoruz üç insanın paylaştığı o ana. ve bir izleyenin sesi eşlik ediyor bu sahneye; karşısında duran bu üç kişi hakkında tahminlerde bulunuyor izleyici. (eskiden tek başına bir kafede oturup aynısını ben de yapardım. uzaktan gördüğüm birine bir karakter ve yaşam hikayesi biçerdim, yazma pratiği yapmak için. çok uzun zamandır yapmadım, yakında kendime böyle bir date ısmarlayayım) bu sahneden sonra geçmişe doğru bir zaman yolculuğuna çıkıyoruz ve iki çocukluk aşkının önce kopuşunu sonra uzaktan da olsa kavuşmasını sonra da başka yönlere sapışını izliyoruz özetle. yarım kalan aşklar bence üzerine bir şeyler anlatılası bir konu zaten.
--spoiler--

bana ergen kore dizilerini hatırlattı doğrusu. bu film elbette daha fazlası; onu lezzetlendiren ve anlamlandıran küçük nüanslar var (açılış sahnesi mesela). ama samimi hikayeye, benzer yerlerden geçmeme ve her şeye rağmen bahsedildiği kadar etkileyici bulmadım. hatta filme adını veren past lives fikri biraz cheesy.

masalları ve istanbul'u hâlâ sevenler için nefis bir film.

programda ülke eleştirilerine eşlik eden hafif sayko kahkahalar çok iyi. ben de böyle bir ruh hali içindeyim türkiye siyasetine dair.

"all is vanity." diyen bu sanat akımı 17. yüzyıl hollanda'sının barok dönemine aittir. "memento mori" - remember you must die fikrinden ilhamla yapılan resimler hayatın geçiciliği ve ölümün varlığını hatırlatmak üzerinedir. sembollerin çokça kullanıldığı akımın eserleri kafa tası, solmuş çiçekler, kum saati gibi güçlü simgeler bulundurur.
akımın sanatçıları iki farklı yaklaşıma sahiptir: ilki, bulunduğumuz dünyanın geçiciliğini ölümden sonra var olan sonsuz yaşamla kıyaslayan umut dolu bir yaklaşım; ikincisi ise sahip olduğumuz tek yaşamın ölümlü dünyamız olduğunu savunan yaklaşımdır.

görsel: "vanitas—still life with bouquet and skull," by adriaen van utrecht (1642)
görsel

kaynak: artsandculture
thecollector

1597-1661 yılları arasında yaşamış hollandalı barok ressamdır. natürmort (still life) ustasıdır ve kullandığı farklı tekniklerle en yaratıcı natürmort ustası olarak anılır.

birlikte çalıştığı willem claeszoon heda'ya kıyasla daha renkli ve daha dekoratif natürmortlar ortaya koyduğu gibi eserleri çoğunlukla allegorik anlamlar taşımaktadır. vanitas akımından etkilenen claesz'in resimlerinde insanın ölümlülüğünü hatırlatan kafa taslarına rastlamak mümkündür.
görsel: vanitas
görsel

görsel: sürahili natürmort
görsel

kaynak: claesz

türk aile yapısından önce bence devletin -belki de devletlerin- sorunu korku hükümranlığı. "sanki birileri, mevcut düzen sonsuza kadar bozulmasın diye inanılmaz bir çaba gösteriyor, resmen baskı uyguluyor." bu cümlede "sanki" yok mesela devletimiz söz konusu olduğunda.
aslında korku en temel duygumuz olduğundan erk sahibi insanoğlunun hemen her yerde yaptığı zaten budur.

eğitim uygulamalarında bile yeni kurtulduğumuz bir şey; 40 yıl önce sınıfta öğretmeninden dayak yemek çok sıradan bir şeyken bugün buna rastlamak neredeyse mümkün değil.