auteur kuramı abd'li film eleştirmeni andrew sarris'in öne sürdüğü ve eleştirilerinden esinlenerek yazdığı notes on the auteur theory adlı yazıyla kavramsallaştırdığı bir yönetmenlik stilini ifade etmektedir. bu makaleye göre "auteur yönetmenleri diğer yönetmenlerden ayıran özellikler teknik ustalık, kişisel stil ve içsel anlamdır." (1)
biraz modern sanat tarihine bakalım: 1930'lardan sonra başta fransa olmak üzere avrupa sinemasının gelişmesi ve yeni tarzların, yönetmenlerin ortaya çıkışı şüphesiz sinema sanatında yeni dönüm noktaları yarattı. bununla birlikte, amerikan sinemasında da ortaya çıkan bu yeni dalga akımlardan etkilenen yönetmen ve sanat insanları başarılı eserler yarattılar.
güngör'ün bu kavramın doğuşuna dair tespitlerine doğrudan paylaşayım.
"…bu sayede fransızlar her türlü filmi izleme ve değerlendirme olanağına sahip olmuşlardır. iyi sinema ve kötü sinema arasında tartışmaların yaşandığı bu dönemde cahiers du cinéma dergisinde başlayan bu tartışmalar andre bazin'in başında olduğu grup (truffaut, godard, vb.) auteur sözcüğünün yönetmenler için kullanılması gerektiğini söyledi. cahier du cinema'da "yönetmenler politikası" kısmında yer alan yeni yönetmenlik tartışmaları, giorgio vincenti'nin(1993) de belirttiği gibi filmde yönetmenin biçemine önem verilmesini vurgulamıştır çünkü bu kişiselliğin göstergesidir. kısacası yönetmenin kişisel söylemidir."
kısacası, auteur kavramının kimlere uygun olup olmadığı tartışması belli tarafları ortaya çıkarmıştır. sinema her ne kadar bir ekip kolektif ürünü olsa da tamamlayıcı unsurun yönetmen olduğu atlanmamalı. bu bağlamda; eserin niteliğinin belirlenmesinde de en etkileyici rol yönetmene aittir.
güngör'ün aktardığına göre alexandre astruc tarafından "metteur en scene"(sahneye koyan) olarak nitelenen yönetmenin yerini "auteur"(yazar-yaratıcı) almasına sebep olmuştur. bu yaklaşıma göre bu iki yönetmen tipi arasındaki temel fark sahne metteur el scene tipi yönetmen yalnızca bir uygulayıcı konumundayken, auteur diye nitelenen yönetmenler prodüksiyondan, senaryoya, oyuncu seçimlerinden, maddi konulara değin yetki sahibi olan kişilerdir.
auteur kavramı yaygın olarak fransız yeni dalgası temsilcilerine yakıştırılıyor. buna paralel olarak avrupa sineması'nın ayak izlerini takip eden bağımsız sinemacıların da auteur sıfatına uygun olup olmadığı hususu değerlendirmeye açık ve olası bana kalırsa. auteur yönetmenin en temel özelliği olarak kişisel stile sahip olma kabul edilirse, alfred hitchcock, orson welles, howard hawks, billy wilder, andrei tarkovsky; günümüz sinemasından wes anderson, coen kardeşler, quentin tarantino, zeki demirkubuz, nuri bilge gibi isimler kişisel stilleri olan yönetmenler olarak söz konusu sıfatla ifade edilebilmektedir.
kavramı ortaya atan sarris'e göre ise auteur'ün üç dinamiği var, bunları açıklayarak bitireyim. bu dinamikler şunlar: teknik ustalık, kişisel stil, içsel anlam.
teknik ustalık, filmin hikayesinin görselliğe sunulması esnasında eldeki olanakların yetkin bir biçimde kullanılmasını ifade ediyor. (2)kişisel stil sahibi olmak, yönetmenin tüm filmlerinde ortak bir tavrın varlığına vurgu yapıp, bir yönetmenin imzası olması gerektiğini öne sürmektedir. son olarak içsel anlam da yönetmenin felsefesini yansıttığı, tutarlı, önemli kişisel anlatısıdır.
kaynak:
1-arif can güngör, auteur kuramı ve metin erksan sineması, the journal of academic social
science studies, 2014, s. 81
2-ali karatay, miyazaki sineması ve auteur kuramı, idil dergisi 2015, cilt 4, sayı 18, s. 116
hoş: tümü
|
bugün
başlıkta ara
-
-
(bkz: nuri bilge ceylan auteur müdür?)
(bkz: ilker canikligil auteur müdür?)
(bkz: zeki demirkubuz auteur müdür?) -
türkçe'de "yaratıcı yönetmen" olarak geçen kavramdır. "yazar yönetmen" dendiği de olur (*) zira auteur yönetmenler genellikle filmlerinin senaryosunu da kaleme almış isimler olur ve kavramın gereğini yerine getirerek yarattıkları sinemanın aslında her adımında aktif ve belirleyici rol alırlar.
ben "özgün yönetmen" demeyi tercih ederim. bana göre tanımı şudur: hakkında hiçbir fikriniz olmadan izlediğiniz bir filmi kimin çektiğini anlayabiliyorsanız o filmi çeken, auteur yönetmendir. türkiye'de nuri bilge ceylan ve zeki demirkubuz tabi ki auteur yönetmenlerdir. ilker canikligil değildir. semih kaplanoğlu, reha erdem ve derviş zaim auteur yönetmenlerdir. bence onur ünlü ve ezel akay da öyledir. tolga karaçelik ve emin alper de o yolda ilerlemektedir. (**)
(*): kaynak
(**): kaynak: kendim.