vampir nedir?

türkçeye ingilizceden çevrilen vampir sözcüğü aslında sırpçadır ve anlamı emin olunmamakla birlikte eski arnavutçada lu(v)gat diş, dhampir içmek kelimelerinden bir araya gelerek oluşturulduğu tahmin edilmektedir(1).

1718'de almanların sırbistan'ı işgaliyle birlikte sırp folklöründen bazı ögeler alman edebiyatına girer. sırplarda vampir hikayelerinin çoğunda intihar ederek ölen ama sonradan dirilen hortlaklara vampir denilmektedir. bazı durumlarda cesetleri ele geçiren kötü ruhlar ve başka vampirin ısırmasıyla da vampirler ortaya çıkabilirler. bu yaşayan ölüler, canlıları kıskanmaktadır ve bedenlerini canlı tutmak için canlıların kanlarına ihtiyaç duymaktadırlar.

vampirler genellikle vücutları balon gibi şişmiş, kan içmeleri sebebiyle kırmızı, mor veya kara suratlı olarak tasvir ediliyorlardı. yattıkları tabut açıldığında sol gözlerinin açık olduğu görülüyordu ve ağız-burunlarından kan akıyordu. uzun köpek dişleri, gün ışığına karşı hassasiyet vampirlere on dokuzuncu yüzyılda, pelerin ise 1920'lerin sinema ve tiyatro prodüksiyonları sayesinde eklenmiştir.

yeni ölmüş biri mezardayken vampire dönüşmesi nasıl engellenir? cesedi baş aşağı gömerek, göğsüne bal mumundan bir haç ekleyerek ya da üzerine "isa mesih galip gelecektir!" yazan bir gömlek giydirerek. emin olmak için ise cesedin diz kapaklarındaki tendonları kesmek ya da mezarın çevresine kum dökmek (böylece vampir kum tanelerini saymaktan kötülük yapmaya vakit bulamayacaktır) denenebilir.

vampiri uzak tutmak için ise haç, tespih, kutsal su ya da sarımsak kullanılabilir. vampirler kutsanmış yerlerde yürüyemez, akarsulardan karşıya geçemez, aynada görünmez ve gölgeleri olmaz. evin dışına asılacak bir ayna vampirleri uzak tutmaya yetecektir.

bir vampiri kesin olarak öldürmenin yolları vardır. kalbine saplanacak kazık, başı gövdesinden ayrıldıktan sonra bedeninden uzak bir yere gömmek -ki dirilmesi zor olacaktır, temel metodlardandır. ölmemekte direnen inatçı vampirler için ise vücudu parçalara ayırdıktan sonra yakmak, kalan külleri de suya karıştırıp aile üyelerine içirmek etkili olabilir.

vampir görece yeni bir kelime olsa bile hikayesi o kadar yeni değildir. greklerde hekate'nin kızı empusa güzel bir kadın suretine bürünerek erkekleri baştan çıkaran, sonra da uykularında kanlarını içen tunç ayaklı bir canavardır. boşaldıktan sonra hemen uyuyan erkekleri korkutmak için yaratılmış olabilir *. benzer şekilde beşikteki bebelere musallat olup kanlarını içen lamia figürü de vardır.

on sekizinci yüzyılın başlarında doğu avrupa'da bir vampir çılgınlığı baş göstermiş çoğu ölünün gömülmeden önce kalplerine kazık çakılmıştır. vampir oldukları iddiasıyla idam edilen insanlar olmuştur. hatta tüberküloza vampir ısırıklarının sebep olduğu düşünülmüştür. ne var ki bu vampir korkusu tamamen geçmişte kalmamıştır. 2002'de malawi'de bir kişi vampir olduğu iddiasıyla taşlanarak öldürülmüş, vampirlere yardım ettiği için de vali dahil 4 kişi saldırıya uğramıştır(2).

günümüzdeki vampir simgesi ise bram stoker'ın 1897'de yayımlanan romanı drakula'yı temel almaktadır. kont drakula isimli vampir tatlı dilli, zarif bir beyfendidir ve istediği zaman yarasaya dönüşebilmektedir. stoker romanına tarihsel bir kişilik olan romen kont iii. vlad'ı da eklemiştir. soyadı drakula(ejderin oğlu) olan vlad vahşi cezalarıyla ünlü olduğu için yazarın kafasında böyle bir çağrışım yapmış olabilir.

günümüzde en bilinen vampir hikayesi alacakaranlıktır. hikaye iyiye mi evrilmiş kötüye mi kararı size bırakıyorum.

kaynak
1- https://en.wikipedia.org/wiki/Vampire
2-https://www.bbc.com/news/world-africa-41692944
3- powell b., klasik mitoloji, çev.sinan okan çavuş, bilge kültür sanat, 2018, istanbul.s.327-329