havacılığın gelişimini kabaca iki kısıma ayırabiliriz: wright kardeşlerin 17 aralık 1903'teki meşhur uçuşu öncesi ve sonrası. daha önce de insanoğlu -kısa süre de olsa- havada durabilmenin/dolaşabilmenin çeşitli yollarını buldu (planör-balon vb.).
fakat wright kardeşlerin deneyini önemli yapan, sabit kanatlı ve motorlu bir uçan aracın 3 eksende yönlendirilebilmesiydi. (1902 yılında 3 eksende yönlendirilebilen bir planörle uçmuşlardı)
görsel
bu yönlendirilebilme sayesinde artık hava aracı, teknik kabiliyet ve yakıt sınırları hâla var olsa da, bu sınırları aşmaya daha yetenekliydi.
wright kardeşler öncesi sabit kanatlı uçak denemeleri çok da geriye gitmiyor. örnek olarak, sapanla aynı prensibi kullanarak uçan alphonse penaud'nun 1871 yapımı uçağı veya buhar gücüyle çalışmaya çalışıp ancak 3-5 metre irtifa kazanabilen 1899 gustav albin weisskopf yapımı uçağı verebiliriz. (gustav hakkında çok türkçe kaynak yok, kendisi hakkında başka bir başlıkta detaylı bilgi vermeyi düşünüyorum.)
fakat, motorsuz hava araçları hakkında elimizde azımsanamayacak kayıtlar var. bu denemeler ve icatlar bu yazının konusu değil, fakat bu denemelerin sahiplerinden bizim için önemli olan bir isim hakkında bilgi vermek isterim: hamidoğlu ismail, nam-ı diğer imam cevheri.
otrar'da doğan bir kazak olan ismail, horasan-nişabur'a gelip burada dilbilim çalışmaları yapıyor. arapça sözlüğü 'vankulu lügatı' meşhur matbaacımız müteferrika'nın ilk bastığı eserdir aynı zamanda.
1002 yılında yaptığı bir buluş sayesinde(maalesef teknik detay veya çizimler günümüze ulaşmamış) uçabileceğine kanaat getiriyor ve nişabur'da bir caminin tepesine çıkıp halkı etrafına topluyor, sesleniyor: "ey ahali, bu dünyada emsali görülmemiş bir eser keşfettim, gelecek insanlar için bir ilim tasavvuru nasip olmadı".
ardından iki kanat sathına kollarını bağlıyor ve deneyine başlıyor. kanat satıhları maalesef imam cevheri'yi taşıyamamış, yere şiddetle çakılarak maalesef vefat etmiştir.
günümüzde yaşasa belki de darwin ödüllerine layık görülecek bu kıymetli kişi, belki de günümüzdeki bilimsel metodun aşinası olsa, öncü bir alim olarak kayıtlara geçecekti.
gelecek girdide başka bir talihsiz isimle devam edeceğim: doğulu siracettin.
https://web.archive.org/...ige-ait-el-yazma-eserler/5018423
https://web.archive.org/...d=354&cid=2518&spec=auth
yalçın, o. (2017)türk hava gücü: kuruluşu, ilk seferleri ve yükselişi(1911-1950), iş bankası kültür yayınları, istanbul, sayfa 8.
türkiye'de havacılık nasıl gelişti?
[linkler]
hoş: tümü
|
bugün
başlıkta ara
-
-
wright kardeşler 1903 sonundaki meşhur ilk uçuşlarından sonra, 1905 yılına kadar büyük ilerleme kaydettiler. orville wright'ın kumanda ettiği wright flyer ııı, yarım saat havada kalmış ve 20 mil gidebilmişti.
amerikan ordusu bu gelişmelere kayıtsız kalmayarak 1 ağustos 1907 tarihinde havacılık bölümünü kurar. fransa ordusu da, 1909 yılında, havacılıktaki atılımların ve havadan ağır araçların -özellikle gözleme ve tespit için- kullanım potansiyelini değerlendirerek, havacılık servisini kuracaktır.
1910 yılında da osmanlı heyeti fransa'daki meşhur picardi manevralarını izlemişler, uçuş için avrupa'ya öğrenci gönderilmesini de öneren bir rapor hazırlamışlardı.
burada picardi manevraları için neden meşhur dediğime dair bir not bırakayım. kaynağını bulamadığım için teyit edemediğim bir hikayeye göre; kurmay yüzbaşı mustafa kemal bu manevraları izlerken kendisi de uçağa binmek istiyor, fakat kumandanı ali rıza paşa tarafından 'bilmediğin şeye binme' denerek alıkonuluyor. sonrasında aynı uçak kırıma uğrayınca atatürk'te de uçak korkusu başlıyor. bu yüzden hiç uçağa binmediği söylenir. gerçi yeşilköy'de gizlice uçtuğuna dair de iddialar var.
https://upload.wikimedia.org/...1/Les_Manoeuvres_de_Picardie.jpg
neyse, osmanlı devleti bu raporu dikkate alarak avrupa'ya öğrenci göndermeye karar verir, fakat mali imkansızlıklardan ötürü o yıl bu mümkün olmaz. konuyla bizzat alakadar olan mahmut şevket paşa vesilesi ile süvari yüzbaşı fesa ile istihkâm teğmen yusuf kenan bey temmuz 1911'de fransa'ya gönderilirler. şubat 1912'de türk ordusu'nun ilk brövesini yüzbaşı fesa takarak vatana dönecektir. aynı zamanlara denk gelen ilk uçak alımı ile türk hava kuvvetleri fiilen kurulmuş oluyordu.
dışa bağımlılığın azaltılması amacıyla yeşilköy'de 1912 temmuzunda havacılık okulu açılacak, hatta 1914 haziran ayında da bahriye tayyare mektebi kurulacaktır. görüldüğü üzere osmanlı, yeni gelişen askeri havacılık alanına süratle ayak uyduruyor, gerekli personel ve altyapıyı kazanmaya özen gösteriyordu.
burada teşekkür etmemiz gereken isimlerin başında mahmut şevket paşa var, nitekim havacılığa intibak sürecini yürüten ve gerekli adımları ilk atan odur. müstebit abdülhamid'e karşı gereken lafları sakınmadan söylediği bir nutkun sonradan seslendirilmesi ile oluşturulmuş kaydı aşağıdaki linkten dinleyebilirsiniz.
https://www.youtube.com/...&ab_channel=huzursuzbacaklar
kaynaklar:
yalçın, o. (2017) türk hava gücü: kuruluşu, ilk seferleri ve yükselişi(1911-1950), iş bankası kültür yayınları, istanbul.
mustafa gökhan erdemli (2011), dünden bugüne türk havacılık tarihi ve eskişehir, eskişehir osmangazi üniversitesi.