thales

miletoslu , felsefenin kurucusu, arkheci, matematikçi, antik dünyanın yedi bilgesinden birincisi. (bkz: antik yunan'ın yedi bilgesi).

medler ve lidyalılar arasındaki savaşta güneş tutulmasını tahmin ederek ve ilan ederek ünlenmiş bir kimsedir. m.ö. 624- 548 yılları arasında yaşadığı tahmin edilmektedir. kendisine "denizcilik astronomisi" adıyla bir eser yakıştırılsa da yaygın kabul hiç yazılı eser bırakmadığıdır.
kendisine atfedilen vecizlerden bazıları ise;
"en hızlı şey akıldır, çünkü her yerde dolaşır; en bilge şey zamandır, çünkü her şeyi ortaya çıkarır".
"en zor şey kendini tanımak, en kolay şey başkasına akıl vermektir."
"kendini tanı!"

thales hylozoist'tir. evrendeki her şeyin bir tür tanrısal cevherle (daimon) dolu olduğunu düşünür. mıknatıs demiri çekiyorsa bundan büyük canlılık kanıtı olabilir mi? *

esas ilgilendiği problem evrenin esas maddesinin neliğidir. kendisi bu arkhenin su olduğu kanaatine varmıştır.

siyasetle aktif olarak ilgilendiği bilinir ancak tam olarak görüşleri hakkında fikir sahibi değiliz. sadece solon'a yazdığı iddia edilen bir mektuba bakarak tiranlıktan hoşlanmadığını söyleyebiliriz.

----------
kendisine ait elimizde tek bir metin bile bulunmamaktadır. ancak aristoteles kendisinden ilk filozof olarak söz etmektedir. baba tarafından karia'lı ana tarafından milet'lidir. iyonya yurttaşlarına lidya'lılara karşı ittifak kurmayı önerecek kadar politikanın içinde, memleketinin ordusu kızılırmak'ı rahatça geçsin diye mühendislik yapacak kadar da anadolu çocuğudur.

thales yazılı bir eser bırakmadığı için ne söylediğine dair en güçlü kaynak aristotelestir. (bkz: aristoteles kimdir?)

aristoteles'in aktardığına göre thales'in öğretisini üç ana başlık altında toplamak mümkündür:
1- su her şeyin arkhesi, ilkesi, doğası, nedeni veya tözüdür.
2- dünya suyun üzerinde yüzer.
3- her şey tanrılarla doludur.

ayrıca mıknatısın da canlı olduğunu düşünmektedir.

thales'in her şeyin nedeninin su olduğunu düşünmesinin sebepleri ise her şeyin sıvımsı bir varlıkla beslenmesi, her şeyin tohumunun nemli bir yapıda olması ve suyun buza ve buhara dönüşebildiğini gözlemlemesidir.

dünyanın suyun üzerinde yüzmesi görüşü ise aristoteles'in de dediği gibi yeni bir görüş değil, homeros'ta da mezopotamya efsanelerinde de bu görüşü destekleyecek kanıtlar mevcuttur. thales bu görüşü olduğu gibi benimsemiş görünmektedir.

her şeyin tanrılarla dolu olması ise her şeyin bir ruhu olduğu inancının bir yansımasıdır. mıknatısın demiri çekmesi cansız gibi görünen şeylerin bile aslında canlı olduğuna yönelik bir mantık yaratmış olabilir.

--------

peki thales'in önemi nedir?

ilk kez evrenin özü nedir sorusunu o sormuş ve soruya dinsel-efsanevi içerik taşımayan seküler bir yanıt vermeye çalışmıştır. yanıtlarını din ile değil akıl ile temellendirmeye çalıştığı için kendisini dini önder olarak değil felsefi karakter olarak anıyoruz.

kaynak
ağaoğulları, m. a., türk, d., yalçınkaya, a., yılmaz, z., & zabcı, f. (2012). sokrates'ten jakobenlere: batı'da siyasal düşünceler (3. bs). iletişim yayınları. sf.56

evladıma sübhaneke yerine isimlerini ezberleteceğim antik yunan'ın yedi bilgesi'nden biri. kendisi bilimi bulmuştur. (bkz: bilimi bulmak)

çağdaşları bütün olan şeyleri bir dağ tepesindeki tanrıların ensestli hayatlarının çalkantılarına bağlarken bu racon sahibi anadolu çocuğu etrafına farklı bir gözle bakmış, doğanın nasıl işlediğini akıl yürüterek anlamaya çalışmıştır.

sık anlatılan bir mesele göre thales'e "hava-cıva işlerle uğraşıyorsun, felsefe yapma" diye çıkışan milet'li hemşehrilerine felsefenin mala davara faydasını ispatlamak üzere bir işe girişir. yıl boyunca yağışı ve sıcaklığı gözlemleyerek zeytin verimine etkisini anlar ve zeytinyağı zamanı geldiğinde verimin harikulade olacağı kehanetiyle çevredeki bütün zeytinyağı preslerini kiralar ve büyük bir kâr eder. hem girdiği iddiayı kazanarak prestij elde eder, hem de vadeli kontrat ı icat eder.

aynı zamanda vatanperverdir de. bir muharebeden önce güneş tutulmasının gerçekleşeceği uyarısını yaparak hem kendi tarafını bir panik halinden korumuş, hem de güneş tutulmasını öngörmeyi icat etmiştir. *

icatlarını saymaya sabrımın yetmeyeceği bu muhteşem insana gereken değeri vermiyoruz bana kalırsa. sağda solda heykelleri olsa da yetişen yeni nesil de ilham alsa güzel olmaz mı? (bkz: güneş ülkesi)

platon'un aktardığına göre bir gün gökteki yıldızları izlerken önündeki kuyuyu görememiş ve içine düşmüştür.(1)

"o neyin zor olduğunu sorana "kendini tanımak", neyin kolay olduğunu sorana "başkasına akıl vermek" neyin tatlı olduğunu sorana "kavuşmak", tanrının ne olduğunu sorana "başı sonu olmayan şey", gördüğü en acaip şeyin ne olduğunu sorana "yaşlı bir tiran", insanın talihsizliğe en kolay nasıl katlanacağını soranlara "düşmanlarını daha kötü durumda gördüğü takdirde", en iyi ve en doğru nasıl yaşayacağımızı sorana "başkalarında kınadığımız şeyi kendimiz yapmadığımız takdirde" diye yanıt vermiştir. "

1- arslan, ahmet. 2011. sokrates öncesi ve yunan felsefesi. 4. bs. ilkçağ felsefe tarihi sokrates öncesi yunan felsefesi. istanbul: istanbul bilgi üniversitesi yayınları. sf.xiv.