flectere si nequeo superos, acheronta movebo.

''tanrılara (cennete) boyun eğdiremezsem, cehennemi ayağa kaldırırım.''

romalı şair virgilius'un aeneis destanından bir alıntıdır. direkt çevirisi: ''eğer üstün güçleri saptıramazsam, acheron* nehri'ni yerinden oynatacağım.''

freud 'rüyaların yorumu' adlı kitabında bir nevi bu alıntıyı motto olarak kullanmıştır. buradaki kullanımı psikanaliz anlamında bilincin güvenli, pürüzsüz ve günlük güneşlik yolundan ayrılıp bunlardan ziyade onun, rüyaların karanlık dünyasına adım attığını söylemektedir. değiştirmeye inandığının ve yaptığı şeyin cesur olduğunun bir simgesidir. bence freud'un kullanımı gidilmeyen yol şiiriyle daha güzel anlaşılır. o yolu gitmeseydi...

virgilius'un destanında ise orijinal olarak juno'nun girişimleri için kullanılmıştır. destanın baş kahramanı aeneas'ı bir türlü yenemeyen juno, cehenneme/yeraltına başvurur ve alecto'yu çağırır. alecto, yunan mitolojisindeki erinyelerden biridir. erinyeler evrenin düzeninin bozulmaması adına insan-tanrı demeden başkasına zarar verenleri merhametsizce cezalandırırlar ve vicdanı simgelerler. iki kız kardeşinin yanısıra alecto, öfkelerden biridir. (the fury)

kendi çevirimle bir araştırmadan alıntı yapayım;

''virgilius, latium için olan mücadelelerinde aeneas'ı bekleyen yenilenmiş acılar dönemini, kasıtlı olarak aeneis'in birinci bölümünün başlangıcına karşılık gelen sahnelere paralel sahnelerle tanıtır. her durumda, juno düşmanının sahip olduğu iyi talihi görünce şaşırır, öfkelenir ve duygularını monologa döker; her durumda, düşmanını yok etmek için küçük bir tanrı (yarı-tanrı) kullanır; her durumda, emrine derhal uyulur ve felaket meydana gelir. ama gerginliği arttırmak gerekli olduğu ve ikinci ve son intikam girişiminin güçlü bir etkiye sahip olması gerektiğinden, planı her açıdan daha çarpıcı bir şekilde tanıtılmalıdır. bu juno'nun monologunda ustaca başarılır; truva atlarına karşı nefret, diğer başarısızlıklarda hayal kırıklığı, haksızlığa uğradığı ve küçük düşürüldüğü kanaati - tüm bunlar her zamankinden daha güçlü terimlerle ifade edilir.

bu tam da planlarının kaçınılmaz olarak boşa çıkacağını gördüğündendir ki, hala şansı varken mümkün olan en büyük intikamı alma konusunda duyduğu ezici arzunun hiçbir sınırı yoktur. muhteşem bir alıntı ile ''flectere si nequeo superos, acheronta movebo'' 'if ı cannot change the will of heaven, ı shall release hell' eskisinden daha güçlü bir müttefiğin desteğine başvurur. rüzgarların hükümdarı, olimposlu tanrıların masasına konuk olmuş barışçıl aiolos yerine, sadece olimposluların değil, aşağı dünyadaki tanrılar tarafından bile nefret edilen bir canavarı yeraltından çağırır: insanları deli eden 'öfke' alecto.

doğanın güçlerini çağırmak/salmak yerine, doğanın 183 gücününün verebileceğinden çok daha fazla zarara neden olan ölümlü insanların deliliği, öfkeli tutkuyu salar. bu saman alevi gibi parlayacak bir savaştır ve virgilius ile çağdaşları bunun ne anlama geldiğini çok iyi biliyorlardı. artık cehennem korkunç bir veba bilmiyor; barışın kutsallığını paramparça etmek isteyen herkes aklını kaçırmış olmalı. sadece virgilius'un çağdaşlarının hissettiği savaşın genel tiksintilerini paylaşanlar, şairin onu neden alecto'nun eseri yaptığını tam olarak anlayabilir.''

şöyle justor - juno in the aeneid makalesinde daha detaylı bir anlatısını bulabileceğinizi düşünüyorum.

*akheron, acı ve kederin ırmağıdır. hades'in beş ırmağından biridir. daha sonra, efsanelere göre, acheron titanlar işe şavaşırken onlara su taşırır ve zeus ile olimposlular kazandığında onu nehire dönüştürürler. ölülerin ruhunu kharon burada taşır (geleneklere uygun gömüldüler ise) ve çamur akıntısıyla onları diğer kıyıya götürür. aksi durumunda ruhlar inleyerek nehirde dolaşıp dururlar. ırmağın diğer tarafına canlı geçebilenler sadece herakles ve orpheus'tur.
ovidius, acheron'u tıp tanrısı (bkz: panacea nedir?) daha önce bahsettiğim panacea'nın babası olan askalaphos'un babası olarak anar.**

kaynakça:
- virgil's epic technique, part ii, allecto, first part, allecto personifying discord, u niversity of california press, e-books collection, 1982-2004
- shmoop editorial team. "virgil quotes." shmoop. shmoop university, ınc., 11 nov. 2008. web. 17 apr. 2023.
- if i cannot move heaven, i will raise hell, springer, francesco garibaldo, emilio rebecchi, march 2021, ai and society.
- hades'in 5 ırmağı ve minemosyne, mitoloji, mistikalem**