y gododdin

aneirin'in kitabı'nda (llyfr aneirin) bulunan bir gal ağıt şiiridir. bu ağıt, m.s. 600 yılı catraeth muharabesi'nde – günümüz catterick/yorkshire olarak düşünmektedir- deira krallığı'ndan angluslar'a ve bernicia krallığı'na karşı savaşırken ölmüş olan gododdin askerlerine ithafen yazılmış bir ortaçağ galce epik şiirdir. günümüze kadar gelmeyi başarabilen en eski gal şiirlerinden biridir, bazı yerlerde ise en eskisi olarak geçer. aynı zamanda kral arthur'a dair yapılan ilk referanslardan birine sahip olma ihtimalini taşır. hatta kral arthur'un halkından aşina olduğumuz peredur (ilk dönem nesirsel gal öyküleri mabinogion, percival'in galcesi), owain (fransız yazar chrétien de troyes'in aslan şövalyesi yvain) ve taliesin'in de şiirde isimleri geçmektedir.

aneirin'in kitabı, elyazması olarak 13. yy'a dayansa da bu metnin çok daha öncesine dayandığı (9-10 ya da 11.yy) ve sözlü gelenekle o döneme kadar geldiği kabul edilmektedir. 38 sayfadan oluşan kitap, eski ve orta galce nazımıyla yazılmış olup catraeth muharabesi'nde bulunmuş/sağ kurtulmuş edinburgh'tan erken orta çağ gododdin ozanı aneirin ya da neirin'e atfedilerek yazılmıştır. elyazma içerisinde şöyle bir bölüm bulunur: ''bu y gododdin: aneirin (şarkısını) söyledi.''

kendisinin ismi ayrıyeten en az üç kralın mahkemesinde şarkı söylediğine inanılan ünlü ozan taliesin'in isminin geçtiği bölümde historia brittonum'da da geçmektedir. (828 civarında yazılmıştır ve britonların tarihini anlatan bir kitaptır)
bir üniversite köşesine göre* elyazmasının tarihi ve olayların geçtiği dönem arasındaki zaman her ne kadar bu şair yaşamış olsa ve bu şiir ona ait olsa da dikkate alınmalıdır.

gododdinler, kuzey-doğu roma britanyası'nda (old north/hen ogledd) yaşayan britonlardı. günümüzde güneydoğu iskoçya ve kuzeydoğu ingiltere olarak düşünülebilir. angluslar ise 5. yy'da günümüz ingilteresi'ne yerleşmiş saksonlar ve jütlerle karışarak anglosaksonları meydana getiren cermen halkı idi. catraeth muharabesi'nde britonlar büyük bir yenilgiye uğramış ve çokça şehit vermiştir. sakson işgalleri zamanında, gododdin kralı mynyddog**, britonlar'ın yaşadığı uçbucak her yerden 300 seçilmiş askerini toplar. kendi yeri olan die eidyn/günümüz edinburgh'unda bir yıllık ziyafet ve hazırlık sonrasında ctraeth'e saldırır. deira ve bernicia krallıklarından anglo-sakson'ların elinde olan ctraeth'te daha büyük sayıda bir orduyla karşılaşırlar ve topraklarını geri alma girişimi başarısızlıkla sonuçlanır. tüm adamları hayatlarını orada kaybeder.

savaşın daha sonrasındaki bir vakitte, angluslar gododdin'i kendilerine alır ve topraklarını northumbria krallığı'na katarlar. bazılarına göre ne kadar başarılı olurlarsa olsunlar 300 atlı askere yüklenen bu görev kabul etmek için çok fazlaydı ve arkalarında daha büyük sayılarla şiirde bahsedilmeye değer görülmeyen piyadelerin eşlik ettiği öne sürüldü.***

orijinal 13. yy elyazmasını merak edenler ''cardiff, central library, ms 2.81'' yazarak ulaşabilirler. çevirisine ise kaynakta koyduğum yerlere bakarak ulaşabilirsiniz.
ingilizce çevirileri farklılık gösterse de kendi çevirimle size birkaç dizesini sunmak isterim. bu dizeler şiirin sonlarına doğru yukarıda bahsi geçen kral arthur referansındandır. ''arthur olmasa da'' diye geçen cümlede bahsi geçen kişinin kral arthur olup olmadığı bilinmemektedir, lakin o dönemden önce yaşamış savaş yetenekleriyle ünlü dillere destan olan bir asker olduğu tahmin edilir. bu da meşhur kral arthur'un zamanında yaşamış yetenekli bir asker/komutan olabileceği ihtimalini sunar.
şöylede güzel bir şarkı iliştirmiş olayım
gaelic storm - black is the colour

''102.
…
üç yüzün içinden (ötesine) geçti, en cesur,
ortayı ve kanadı kesti
en asil ev sahibinin önünde değerliydi
kış için sürü atlarından verirdi.
kara kuzgunları besledi,
kale duvarında, arthur olmasa da
en beciriklilerin arasında
'cephenin siperi gwawrddur.''

'pallisade: siper kazığı, çit, parmaklık.

*siân echard ,professor, department of english, university of british columbia
**ıfor williams'ın 1938'de canu aneirian yorumuyla kitapta geçen ''mynydawc mwynvawr'' bir insandır ve modern galce'de mynyddog mwynfawr'dır. henn ogledd/old north'ta gododdin krallığı'nın yöneticisiydi. sir ıfor williams ise eski galce, özellikle erken galce şiirinin akademik çalışmalarının temelini atan gal bir bilim adamıdır.
***kenneth h. jackson'ın (ingiliz dilbilimci ve çevirmen, uzmanlık alanı kelt dilleri) williams'ın yorumuna katılsa da böyle bir ihtimali önerir.

kaynak:
- llyfr aneirin, cardiff, central library, ms 2.81
- y gododdin, siân echard , professor, department of english, university of british columbia
- celtic literature collective, mary jones us, book of aneirin, y gododdin
- mythbank by jason hamilton, y gododdin: the first text to mention king arthur