işbirliği nedir?

karşılıklı bağımlılık hipotezine göre aşağıdaki şekildedir.

doğada yalnızlık kaçınılmaz değildir ve pek çok yalnız tür bulunur. ancak grup içerisinde yaşan türlerin sayısı da azımsanamaz. gruplaşmanın temelinde yırtıcılardan korunmak yatar ancak gruplaşmak aynı zamanda gıda ve eş için tür içi rekabeti ortaya çıkarır. yani hayvan sosyalliğinde iki eksen söz konusudur: yatay işbirliği ekseni ve dikey rekabet ekseni.

çok katmanlı seçilim teorisini izleyerek işlediklere katmana göre ayırt edilen üç genel kategoriyi açıklayarak konuyu derinleştirelim. seçiliminde genlerin önemli rol oynadığı akraba seçilimi, sosyal grup katmanında grup seçilimi ve bireysel organizma katında karşılıklı yarar seçilimi.

işbirliğinden insan işbirliğini anladığım için insana özgü olan üçüncü katmanı açımlayarak devam ediyorum.

karşılıklı yarar seçiliminin temel mantığı son derece basittir: "eğer ben grubum kadar güvendeysem grubumu büyük ve güçlü tutmak için yaptığım her şey aslında kendim için yaptığım şeydir. aynı şekilde grup içindeki tüm üyelerle olan ilişkimi iyi tutmaya çalışmak ise bana ilerdeki problemlerde daha fazla destek sağlayacaktır. o halde grubumu büyük, arkadaşlarımı ve akrabalarımı yakın tutmamda fayda vardır."

sapiensin sosyal bir varlık olduğunu bildiğimizde evrimin realitede güvenilir ortaklardan kurulu grupların lehine çalıştığını kolayca çıkarsayabiliriz. herkes birbirine muhtaçsa bu muhtaçlığa en çok katkı sağlayanlarla birlikte olup onlara en çok katkıyı vermeye çalışmak benim yararımadır. west-eberhardt buna sosyal seçilim adını vermektedir(1).

büyük maymunlarda (en yakın akrabalarımız olan bonobo ve şempanze özelinde) işbirliğine yönelik bu akıl yürütme bu şekliyle görülmez. onlarda daha ziyade "makyavelist" bir anlayış hakimdir(2). yeri gelmişken (bkz: bonobo, şempanze ve insan).

büyük maymunların işbirliğinin temelinde rekabet vardır ve bu rekabet tımarlama, yiyecek paylaşma ve koalisyon ana başlıklarında işbirliğini teşvik eder. ancak meselenin sıçrama yaptığı nokta daha istisnai bir olaydır. büyük maymunlar istisnaen ortaklaşa avlanırlar. tomasello işte tam bu istisnayı insanların zorunlu işbirliğine dayalı avcı-toplayıcılığa geçişteki "kayıp halka" olarak değerlendirir(3). ancak büyük maymunlarda işbirliği mecburiyeti yoktur, ortak seçimi ve ortak kontrolü ya çok az vardır ya da hiç yoktur. adalet ve hakkaniyet kavramları insanlarla karşılaştırılamayacak kadar gelişmemiştir.

hikayenin bundan sonrasının özeti için (bkz: karşılıklı bağımlılık hipotezi nedir?)



kaynakça:
1- https://repository.si.edu/...1979_Sexual_Selection_Social.pdf
2-byrne, r. w., & whiten, a. (eds.). (1988). machiavellian intelligence: social expertise and the evolution of intellect in monkeys, apes, and humans. clarendon press/oxford university press.
3- tomasello, m. (2017). insan ahlakının doğal tarihi (2. bs). koç üniversitesi yayınları.s.49