sanat içgüdüsü

sanatın ne olduğunu evrim kuramı içerisinden anlamaya çalışan,denis dutton'a ait bir kitaptır.

"insanların tercih ettiği manzaraların ortak özelliği tutarlılık ve anlaşılabilirliktir." (bkz: pleistosen dönem) (bkz: doğal soya çekim) (bkz: america's most wanted)

dutton, d. (2017). sanat içgüdüsü (m. turan, çev.; 1. bs). ayrıntı yayınları.sf.31.

kitabın temelini buraya özetleyelim.

öncelikle iki ön kabul gerekiyor:
1- insanların beğenileri pleistosen dönem denilen, 1.6 milyon yıl sürdüğü tahmin edilen ve bugün bildiğimiz insanın içinde evrildiği dönemde evrimsel koşullar tarafından şekillenmiştir. savana hipotezi, (bkz: westermarck etkisi) (bkz: america's most wanted)
2-sanat ortak insan doğasında olan bir şeydir. sapiens türünün hemen her alt kültüründe görülür ve çocukların yap-inan oyunları kadar doğal bir şekilde ortaya çıkar. (bkz: immanuel kant) (bkz: david hume) (bkz: aristoteles kimdir?)

sonrasında ise evrimsel süreçte genişleyen insan beyninin nasıl sanat yapabilme yeteneğine yol açtığı tartışılıyor. kimileri için birden büyüyen beynin daha fazla seçenek karşısındaki çözüm yöntemlerinden biri olarak, kimileri için de aynı beyne haz vermek için bugün sanat dediğimiz adaptasyon gelişiyor. ancak dutton bu ikisini de eksik buluyor. ona göre bu dönemde ortaya çıkan dil ile birlikte sanatı ortaya çıkaracak bir alan doğuyor ancak sanatın doğuşunun buraya yaslamak doğru değil. ona göre bu dönemdeki evrimsel gelişmelerin üstüne bir de cinsel seçilim süreci binmeli ki bildiğimiz anlamıyla sanatın kökenine ulaşabilelim.

dutton bu noktada kurmacanın işlevleri hakkında konuşmaya başlıyor ve üç temel işlev sayıyor:
a- hayata ve sürprizlere hazırlık
b- bilgi aktarımı
c- beyinden beyine bir kapı açışı

işte esas hipotezi de bunun üstüne temelleniyor. dutton'a göre sanatın müsrifliği evrimle uyuşmaz. eğer sanatın bir başka avantajı yoksa insanın handikapı sayılmalıdır. ancak tarihten gördüğümüz kadarıyla sanatın ortaya çıkışı insan toplumlarına bir zarar getirmekten ziyade onlara çokça fayda sağlamıştır. peki nasıl?

kısa yanıt: cinsel seçilim. kaynakları müsrifçe harcama pahasına beyinleri hareke geçirerek kendi değerini ortaya koymayı başaran ilkel sanatçı tipi bu sayede cinsel seçilim değerini artırmış ve kendi genlerini sonraki kuşaklara artırabilmiştir. tavuskuşunun tüyleri nasıl ona avcılar karşısında bir dezavantaj sağlasa bile cinsel seçilim değerini artırarak neslini sürdürmesine yardımcı olur, insan zihninin sanat yapabilen tarafı da aynı işlevi görür.

dutton hipotezini "bize sanatsal biçimleri veren tarih ve kültürdür ama yeteneğe duyduğumuz hayranlık doğal seçilimin oluşturduğu temel üzerinde cinsel seçilim yoluyla türemiş bir adaptasyondur." diyerek özetler. böylece sanat cinsel seçilim içindir diyemesek bile, cinsel seçilimde zihne bakan kadın ve erkekler sayesinde hala sanat yapılıyor olduğunu söyleyebiliriz.