"uydurulmuş-yanlış bilim" anlamına gelen söz öbeği.
kritik aklı yücelten değerli bir teorik fizikçi olan wolfgang pauli'ye bir arkadaşı, eleştirmesi için bir makale veriyor. makaleyi inceledikten sonra pauli'nin tepkisi şöyle oluyor:
"das ist nicht nur nicht richtig; es ist nicht einmal falsch!"
"bunun için sadece 'doğru değil' demek yetmez. bu, yanlış bile değil."
peki, bilimden, uydurulmuş bilimleri ayıran şey nedir? contrarium eadem est scientia: düsturuyla hareket edersek; bilimi, bilim yapan şeylerin yokluğudur. bunlar da, kısaca anlatmak gerekirse birkaç maddede şöyle özetlenebilir:
1- bilimsel metodoloji: bir ouroboros gibi kendi üzerine kapanan aşamalar.
soru --> hipotez --> deney --> analiz --> sonuç --> gözlem --> yeni bir soru
2- yanlışlanabilirlik: şahane filozof karl popper'in işaret ettiği ilke. önermeler, hipotezler ve teoriler; deney, gözlem, çıkarımlar aracılığı ile yanlışlanabilir olmalıdır. yanlışlanamayan bir şeye sagan'ın garajımdaki ejderi örnek gösterilebilir. girdinin başında anlatılan entelgüldüren kıssa ile anlatılmaya çalışılan bilimsel gereklilik işte budur.
3- şüphe: varılan sonuçlardaki yanlışları gizlemeden, sürekli kontrol ederek ilerlemek.
4- şeffaflık: süreci ve sonucu yayınlayarak, eleştiriye ve hata aramaya açmak.
kadim oluşları veya überbilimsel oluşları ile halkın dikkatini çeken bir çok örneği de var bunun, başlıcalarını verelim: astroloji, numeroloji, reiki, kafatasçılık
kaynaklar:
miller, david (2006). out of error: further essays on critical rationalism. aldershot, uk; burlington, vt: ashgate.
peierls, r. (1960). "wolfgang ernst pauli, 1900–1958". biographical memoirs of fellows of the royal society
hoş: tümü
|
bugün
başlıkta ara