skadi

skadi, diğerleri kadar popüler olmasa da iskandinav mitolojisinde ve baz alınan kaynakların pek çoğunda önemli bir karakterdir. bir jötunn (devlere ve trollere denir) ve bir tanrıça olan skadi okçuluk, kayak, kış ve dağlarla ilişkilendirilir. özellikle iskandinav mitolojisi ile ilgili en önemli eserlerden olan poetic edda'da bahsedilmekte ve genellikle skaldların anlattıklarından bilinmektedir. hikayelerde gençlikle ve tanrılara sonsuz güzellik sağlayan elmalarla ilişkilendirilen tanrıça ıduna'nın kaçırılmasında rol alan bir jötunn olan thiassi'nin kızıdır. norveç'in efsane liderlerinden güçlü haakon'un (ve bazı kaynaklara göre kötü haakon) skadi'nin soyundan geldiği söylenmektedir.

bazı araştırmacıların teorilerine göre scandinavia ismi skadi'nin mekanı/adası gibi bir anlamada geliyor olabilir. yerli dilde skane (a'sı noktalı ama iqsözlük kabul etmiyor) kelimesinin köklerinin buraya gittiğini düşünüyorlar ki o günün olaylarının geçtiği, bugünün isveç'inin güney bölgesidir skane. halland, kronoberg, blekinge (bu üçü yaşanılası kasabalar gerçekten) ve malmö'yü öresund köprüsüyle danimarka'ya bağlanan geleneksel bölgedir. romalıların bu bölgeye verdiği addır scania. bu araştırmaların detayına şimdi inmiyorum etimoloji karışık işler. ama şöyle bir bağlantıyı da ekleyerek bırakayım burayı, aynı zamanda irlanda mitolojisinden, "gölgeli olan" diye anılan efsane kadın savaşçı scathach ile de karşılaştırılarak, eski dillerde gölge anlamına gelen scato, skadus gibi kelimeler üzerine de düşünülmektedir.

anlatıya göre, odin, loki ve hoenir gezinirken acıkır ve yemek bulmaya çalışırlar. bir öküz bulurlar ancak bir türlü pişiremezler. ne yapacaklarını düşünürken bir meşe ağacının üzerinden pişirememelerinin sebebinin kendisi olduğunu söyleyen bir ses duyarlar, bu kocaman bir kartal formunda thiassi'dir. biraz bana da verirseniz pişirmenize yardım ederim der ve yardımı kabul edilir. ancak o kadar çok yer ki loki buna sinirlenir ve ona saldırır. ancak bir anda thiassi tekrar kartala dönüşür ve loki'yi de kapıp uçmaya başlar. ağaçlara, taşlara çarpa çarpa uçan loki bırakması için yalvarır ancak thiassi'nin tek bir koşulu vardır, loki'den ıduna'yı elmalarıyla birlikte asgard'ın dışına çıkarmasını ister.

anlaşılan zamanda loki, ıduna'yı kendi elmalarına benzeyen elmalar bulduğunu ve karşılaştırması için kendi elmalarından da getirmesini söyleyerek ikna eder ve yola koyulurlar. biraz sonra thiassi belirir, ıduna'yı alır ve jötunheim'a uçar.

ıduna'nın elmalarından yoksun tanrılar yaşlanmaya başlayınca şüphelenip durumu öğrenir. loki'yi ıduna'yı kurtarmazsa öldürmeye karar verirler. freyja loki'ye büyülü bir örtü verir ve şahine dönüşerek jötunheim'ın yolunu tutar. thiassi bir kayıkla denizdedir ve ıduna yalnızdır. ıduna'yı sırtında taşımak için bir cevize (?) çevirir ve uçmaya başlar ancak thiassi bunu görür, o da kartala dönüşüp peşlerinden gider. bu kovalamacayı gören tanrılar bir ateş yakar ve thiassi'nin tüyleri yanmaya başlar, düşer ve ölür.

skadi ile ilgili hikayelerden biri burada başlar. babasının ölümüne çok sinirlenen ve intikam almak isteyen skadi zırhını giyer derhal asgard'a gider. bu arada kafasına göre asgard'a girip çıkan bir jötunn olması ilginçtir, bu asgard'ın güvendiği bir karakter olduğunu da gösteriyor. neyse, öfkesini dindiren tanrılar ona kefaretin yanı sıra njord ile evlenmesini önerir. aynı zamanda odin, thiassi'nin gözlerini alıp gökyüzüne yıldız olarak yerleştirir. satürn'ün doğal uydularından birine de bugün thiazzi adı verilmiştir. odin poetic edda'da skadi'den "tanrıların parlayan gelini" olarak bahsetmektedir.

skadi, poetic edda'nın şiirlerinden biri lokasenna'da loki'nin suratına zehirli bir yılan fırlatır ki bence loki'ye yapılmış en kral hareketlerden biridir.

gelelim aşk kısmına.

skadi ve njord'un aşkı çok dertli. evlendikten sonra buzlu yollara, dağa taşa alışkın yabani skadi kendi memleketinde, jötunheim'da yaşamak ister. njord da aynı derttedir, o da kendini iyi hissettiği yerde, denizde ya da deniz kıyısındaki evi noatun'da olmak ister. ikili bir anlaşma yapar: dokuz gece (ya da bazı kaynaklara göre dokuz kış) jötunheim'da ve sonraki üç gece (ya da yine bazı kaynaklara göre sonraki dokuz kış) noatun'da yaşayacaklardır. ancak bu durum ikisine de pek uymaz. prose edda'nın gylfaginning kitabında aşık atışması vardır:

njord, dağların ona karamsar geldiğinden, çok uzun kalmasa bile kuğuların şarkılarından sonra kurtların uğultularının ona çirkin geldiğinden bahseder.

skadi, deniz kenarında hiç uyuyamadığından, her sabah gelen martıların ve duyduğu kuş cıvıltılarının uykusunu bozduğundan dert yanar.

sonucu tam olarak bilinmese de söylenti, skadi'nin buna dayanamayıp dağlara geri döndüğü, yaşamının kalanında kayakla, yabani hayvanlarla, okçulukla geçirdiğidir. ynglinga sagadaki kitaplardan heimskringla'da ise skadi'nin njord'la hiç sevişmediği, çok sonraları odin ile evlendiği ve birçok oğlunun olduğu söylenir. bu oğullardan biri daha sonra norveç'e kral olmuştur. ancak bu dörtlüğün devamı kayıptır.

völsunga saga'da skadi'den erkek olarak bahsedilmiştir. bu kaynaktan yola çıkıldığında yine kayakla ilişkilendirilen ve bugün isveç'te pek çok yer isminin de kökeninde olan tanrı ullr ile de ilişkilendirilmesi acaba aynı kişiler mi bunlar diye düşündürmektedir.

skadi ile ilgili bir diğer söylenti de, kayak, yaban hayatı, okçuluk ve avcılık gibi sami halkının kültürüyle oldukça benzer bir karakter olarak anlatılması nedeniyle aslında kuzeyden (norveç'in en kuzeyinde halogaland) olduğu.

skadi diğer tanrıçalara benzemez, bir jötunn olması ve dağ taş yalnız gezen yabani bir karakter olması onu diğer tanrıçalardan ayırır. şiirlerin çoğunda huysuzluğu ve inatçılığı duyulur, kışla bağdaştırılması dayanıklılığına ve sertliğine atıfta bulunur, kendi başına ve kendine has bir kişi olmasıyla dikkat çeker.

kaynaklarda hikayelerle ve şiirlerle anlatıldığı için bir akademisyeni ya da siyasi lideri okuma yapmak kolay değil skadi ile ilgili. iskandinav mitolojisi çalışan akademisyenlerin çalışmalarına bakılabilir ama hikayeler için orijinal sagalar ve skald şiirleri dışında birkaç kaynak önerisi:

- mary h. foster & mabel h. cummings, asgard stories: the tales from norse mythology, theophania publishing
- peter andreas munch, norse mythology: legends of gods and heroes, the american-scandinavian foundation
- sıkılmazsanız völsunga saga ve poetic edda metinleri ve skald'ların ilgili şiirleri (bkz: skald)