eylem canaslan'a göre "her biri iki yönlü üç hat üzerinden tartışılabilir. metafizik-ontolojik, psikolojik-epistemelolojik ve etik politik."
metafizik-ontolojik hatta, mutlak anlamda özgür olan tek şey töz, tanrı ya da doğa olarak tanımlanan mutlak sonsuz varlıktır.
psikolojik-epistemolojik hatta, insanın özgür iradesinin olmadığını savunulur. nörobilimci robert sapolsky de aynı fikirdedir. ancak bu özgürlük kavramını tamamen dışarda bıraktığı anlamına da gelmez. özgürlükten ziyade özgürleşme, hatta özgürleşme olasılığıdır spinoza'da önemli olan. insan seçik imgeleme (distincte imaginari) ile içsel belirlenimlerini fark edip yenilerini yaratabilir hatta daha ileri giderek bu doğru fikirleri birbirine bağlayarak nedenleri anlamaya yaklaşabilir ki spinoza özgürleşme süreci derken bunu kastetmektedir. tek cümleyle, özgürlük anlamaktır.
etik-politik hatta, ise bir kölenin kurallara uyması ile bir yurttaşın devletin kurallarına uyması karşılaştırılır. ikisi de itaat eder ancak farklı sebeplerle. bir tanesi yasalara kendi varlığını devam ettirmek için itaat eder ki bu özgürlükle çelişmez bilakis özgür olmanın koşuludur. diğeri ise korku sebebiyle itaat eder buna ise özgürlük diyemeyiz.
ileri- ya da düzgün- okuma için kaynak
öztürk, a., & çevik, c. (ed.). (2022). kavramlar tarihi: özgürlük (1. bs). doğu batı yayınları içinde ahu eylem canaslan'ın yazısı.
hoş: tümü
|
bugün
başlıkta ara