hannibal kimdir?

büyük kartacalı kumandan. hannibal barca olarak da bilinir.

babası hamilcar barca(barca kartaca'da bir kent) birinci pön savaşları'nda kartaca ordusunun başındaydı. kendisi de bu savaşların ikinci evresinde kartaca ordusuna kumanda edecektir.

ön bilgi: kartaca milattan önce 9. yüzyılın sonlarında kurulmuş bir finike(phoenicia) kolonisidir. bu yüzden roma ile aralarındaki savaş 'bella punica' olarak adlandırılıyor. akdeniz üzerinde (özellikle sicilya ve ispanya'da) bu iki büyük devletin çıkarları çatışınca savaş başlıyor.

denizcilikte çok ileri olan kartaca, savaşın başlarında üstün durumda fakat roma da hızla çağdaş denizciliğe adapte oluyor ve birinci pön savaşı'ndan galip çıkıyor. bu durum hannibal'in babası hamilcar'ı çok sinirlendiriyor ve efsaneye göre oğullarına, roma'ya düşmanlık yemini ettiriyor. hannibal'in hayatı boyunca babasının mağlubiyetini silmek ve yeminini onurlandırmak için bir motivasyona sahip olduğunu not edelim. bu yemin gerçek değilse bile hannibal'in kişiliğini anlatmak için iyi kurgulanmış. (bkz: se non e vero e ben trovato) polybius'a hakkını vermek lazım.

birinci pön savaşlarındaki kayıplarını telafi etmek isteyen kartaca'nın iber yarımadasındaki ordularına hasdrubal komuta etmektedir.(hannibal'in kardeşi olan değil, kayınbiraderi olan 'adil' hasdrubal)

po havzasındaki keltleri roma'ya karşı doldurmakta, potansiyel bir italya seferi için ittifaklar inşa etmektedir. bu esnada bir süikaste uğradığı için iberya'daki kartaca ordularının komutasını hannibal devralır.

çok geçmeden bir roma vasalı olan saguntum şehrini kuşatır ve ikinci pön savaşları başlar. mö 218 yılında kartaca ordusu iberya'dan çıkıp pireneleri -çeşitli yerel kabilelerle savaşarak- geçer. 40.000 asker ve 38 fille yoluna başlayan kartaca ordusunun italya yarımadası'na inebilmek için önünde enteresan bir engel vardır: alpler.

burada bir parantez açalım: hannibal'in alpler üzerinden italya'ya inmesinin tek sebebi güneyden gelen roma ordusu ile karşılaşmamak değildir, aynı zamanda uzun zamandır italia eyaletinde düşman askeri görmemiş romalıları da sürprize uğratmak niyetindedir.

alpler'den geçerken hannibal yerel kabileler tarafından saldırıya uğrar, yolunu birçok kez şaşırır, soğuk ve lojistik problemlerden dolayı büyük zorluklar çeker. hatta geçebilecek bir yol bulamadığı esnada kendisine "geri dönelim" diyenlere tarihe geçecek bir vecizle cevap verecektir. ya bir yol bulacağım, ya bir yol açacağım. (aut inveniam viam aut faciam)

yolu açtığı da olur, tarihçi livy'nin aktardığına göre bir geçittteki büyük kayaları sirke ve ateş kullanarak kırmış, roma'ya giden yolu açtırmıştır. fakat zorlu yolculuğundan sonra italya yarımadası'na indiğinde 15.000 askerini, fillerinin neredeyse tamamını, enfeksiyondan dolayı da bir gözünü kaybedecektir.(iltihaplı gözü kendisi çıkarmıştır)

roma'nın yayılmacılığından usanan kadim düşmanı galyalıların da desteği ile roma ordusunu, trebia'da (hayatında ilk defa fil görmüş romalı askerlerin korkusunun da katkısı ile) tarumar eder.

ardından trasimene gölü'nde toplanmış başka bir roma ordusuna karşı zafer kazanır. roma yılmayacak, ordu üzerine ordu toplayacaktır. fakat hannibal kararlı bir biçimde yoluna devam edecektir, zira yeni aldığı zaferlerin de getirdiği motivasyonla tarihteki en ünlü muharebe meydanlarının birinde ordusunun başındadır: cannae.

cannae üzerine yazılacak ve okunacak birçok şey var ama kendi başlığında değerlendirmek daha uygun olur. yalnızca şöyle özetleyelim: cannae muharebesi, tarihin bu döneminde bir general tarafından yönetilen ilk kusursuz muharebedir.

kendi ordusundan iki kat kalabalık olan roma ordusunu çevreleyerek imha eden hannibal artık roma'ya yürümeye hazırdır. fakat talih yalnızca cesurdan yana değil, pes etmeyenden de yanadır. (bkz: fortuna favet fortibus)

hannibal, italya yarımadası'nda kalan roma kuvvetlerini kovalayarak, potansiyel muharebelerden galip çıkarak roma'ya, kartaca'nın dikte ettiği bir anlaşmayı kabul ettirmek istiyordu. fakat fabius, açık alanda hannibal ile karşılaşmıyor, kartaca ordusu'nun geçeceği yerlerdeki ekinleri yakıyor, kuyuları zehirliyor, kartaca ikmal hatlarına zarar veriyor, velhasıl kartaca ordusu'nu asıl amacına ulaşmaktan alıkoyuyordu. kendisine bu yüzden 'rötarcı fabius' denir.

silarus, hardonia ve zama muharebelerini bir sonraki girdiye saklıyorum. takipte kalınız.


kaynaklar:
warrior, v. m. (2006). the history of rome. hackett publishing .
mills, cliff (2008), hannibal, chelsea house, new york.