magical thinking nedir?

sebep safsatalarının en kolay tespit edileni.

bir şeyin sebebini doğaüstü güçler zannetmek. allahsöyletticilik, açtınşomağzınıcılık.

the secret isimli kitap 2000'lerde fazlasıyla popülerdi. kitabın mottolaşmış iddiasına göre "ne düşünürsen başına o gelir". yazarı, buna kanıt olarak da incil'i göstermekteydi.

matta 21:22 der ki: "inanarak istersen, verilir"

ne kadar rahatlatıcı bir düşünce. ama bu bir wishful thinking yani hüsnükuruntu'dan başka bir şey değil maalesef. ben de "keşke öyle olsaydı" diye düşünüyorum ama neredeyse zero-sum game - sıfır toplamlı oyun halindeki bir sosyal ve ekonomik sistemde herkesin istediğinin olması mümkün değil.

diyelim ki istediğimiz şey oldu... bunun olmasının sebebi yeterince inanarak istememiz değil. eğer böyle düşünüyorsak "magical thinking" yanılgısına kapılıyoruz demektir.

örnekler:

-eski roma'da kesilen bir hayvanın dalağının böbreğinin temizliğine bakarak sefere çıkıp çıkmamayı kararlaştırmak. (bkz: augur)

-birine lanet okumak, beddua etmek.

-psikolojik rahatsızlığı olan kişiyi "cinlenmiş" sanmak.

-karma.

-depremi zinadan ötürü sinirlenen tanrının veya tanrıların gazabından sanmak.

aslında bütün semavi dinlerde olan ama islam'dakini daha kolay anlayabileceğimiz "kaza ve kadere iman" düşüncesi bizi bu yanılgıya götürür.

ya jacque fresco'nun bir röportajında ya da george carlin'in bir gösterisi esnasında dikkat çekilen önemli bir nokta vardı. hangisi olduğunu tam hatırlamıyorum. *

" trafik kazalarında insanlar ölünce buna kader diyoruz. peki neden asansörler çarpışmıyor? çünkü asasnsörler birbirleriyle çarpışamayacak şekilde tasarlanmışlardır."

velhasıl deprem'in tanrıların gazabından olduğunu zannetmek nasıl tektonik faaliyetleri bilmemek veya itibar etmemekten kaynaklanıyorsa depremlerde yaşanan ölümleri de yapıların sağlam-uygun olmayışı yerine tanrı iradesine bağlamak aynı tür bir yanılgıdan kaynaklanıyor.

haa, diyebilirsiniz ki tektonik faaliyetleri kontrol eden zaten tanrıdır. işte buna pek emin değilim.

kaynak:
shermer, michael (1 june 2007). "the (other) secret". scientific american. 296 (6): 39.
piaget, jean (1929). the child's conception of the world. london: routledge & kegan paul.