yaygın kanaate başvurma hatası. milyonlarcainsanyanılıyorolamazcılık.
argumentum ad populum'un kısaltılmasıdır. literatürde çok farklı isimlerini görebiliyoruz. consensus fallacy, bandwagon fallacy, argumentum consensus gentium vb. liste uzatılabilir.
"bir kanaati toplumun çoğu onaylıyorsa doğrudur" argümanından hareket edilir. gibi dizisinde güzel bir eleştirisi vardı: "gerçeklerin bir kıymeti yok ki. genel kanı neyse onu yaşıyoruz."
ad populum'a biraz aşırıya kaçmakla beraber güçlü bir sembolizmle eleştiri getirilmişti. güzel bir örnek, affınıza sığınarak:
"dışkı yiyelim. milyarlarca sinek yanılıyor olamaz."
ad populum safsatasının sebebi barizdir. insan sosyal bir varlık ve kendi türdeşlerinin kanaatlerini önemseme özelliği var. tek bir insanın bile kendinden emin biçimde savunduğu görüşü -yanlış olduğunu bilsek bile- dikkate alıyoruz. (bkz: gaslighting)
bir de bir görüşte tanıdığımız hemen herkesin ittifak ettiğini, bu görüşe karşı çıkanları da sosyal uyumsuzluk sebebiyle dışladığını, hor gördüğünü, onlara güldüklerini düşünün. onaylanma ihtiyacı olan insan için ne kadar zor bir durum olduğu aşikar.
gerçeklik algısı hakkında epistemoloji okumaları olan arkadaşlar daha doğru kalem oynatacaklardır. ben kendi alanımdan taşmadan bir tespiti iletmek istiyorum.
vox populi, yani halkın sesi roma döneminden bu yana idarecilerin dikkate aldığı bir etki ve baskı yöntemidir. bu yüzden demokrasiler halkın çoğunun rızası ve isteğine göre hareket ederler. fakat çoğunlukçu-çoğulcu demokrasi ayrımı yapmayan aksak demokrasiler ad populum'u istismar eder, yaygın isteği kalan halk kitlesine dayatırlar. oysa sağlıklı işleyen demokrasilerde çoğunluğun istediği şey, azınlığın zararına olmamalıdır. yani azınlık da, çoğunluk da haklarını ve istedikleri hayat düzenlerini başka insanlara minimum maliyetle sürdürebilmelidir.
bu safsatadan kaçınmanın yolu diri bir kuşkuculuk. bir şeyi herkes söylüyor diye o şey doğru olmaz. doğru doğrudur. yaygın kanaatler işe yararlar ama zamanla aşılmaları gerekir. bilim doğruya en yakın şeyi bulduğunu iddia eder ama kitleler hep emindir. (bkz: dunning–kruger etkisi)
unutmayalım ki gerçek zamanın çocuğudur. (bkz: veritas temporis filia est)
kaynak:
flew, a. (1975). thinking about thinking: or, do ı sincerely want to be right? fontana/collins.
hoş: tümü
|
bugün
başlıkta ara