less is more 1. nesil yazar

hossenfelder'in videosu (#6750) hakkında birkaç yorum:

para kısmında anlattığı hikaye eksik. sebebi gerçek hayatta takas ekonomisi diye bir şeyin olmaması. dolayısıyla takas teorisi hikayenin sadece bir kısmını oluşturuyor tamamını değil.

kapitalizm kısmında pek bir sorun göremedim. kapitalizmin temel kurumlarında karşı çıkılacak pek bir şey yok zaten.

dışsallıklar ve regülasyon konusundaki pozisyonuyla ilgili problem ise mevcut problemleri çözmek için gerekli regülasyonunun boyutu öyle büyük ki bunu savunan/savunacak tek bir kapitalist yok dünyada. dolayısıyla dışsallık/regülasyon falan dediğinde kapitalistlerin kayda değer bir kısmıyla ideolojik olarak ayrışıyorsun zaten. aynı ismi kullanıp bambaşka bir ideolojiyi savunuyorsun. ne gerek var buna? video yorumlarında da dalga geçmişler haklı olarak :)

sistem olarak kapitalizmin çoğu temel kurumuna karşı olmayabilirsin ama bunları ideolojik olarak benimsemek farklı bir şey. dünyadaki mevcut problem bu kurumların eksikliği mi gerçekten. kuzey kore gibi istisnai bazı ülkelerde evet ama küresel olarak değil.

çanakkale varsa yeşillendirebilir.

alev alatlı ya da ismet özel iyi bir pseudo-intellectual örneği türkiye'de. bunların olayı kültürel değerler üzerinden boş beleş bir edebiyat yapmak. bir de bunların anti-tezi var sevan nişanyan gibi tipler. yaygın olarak kabul edilen ne varsa doğru da olsa yanlış da olsa hepsine karşı çıkıyor.

son 3 nükleer reaktörün de kapatılmasıyla tamamlanmış olaydır. sırada 2038 olarak planlanan kömürden çıkış var.

bayağı hatalı yorumluyor rifkin abimiz. yeşil enerji yeni bir endüstriyel çağın başlangıcının değil, endüstriyel çağın kapanışının habercisi. yeşil enerji, geçiş sürecinin hafifleticisi olarak hizmet edecek. yakın zamanda fosil yakıtların düşüşü başlayacak ve mevcut yeşil enerji patlaması bunun bir sonucu olarak ortaya çıktı. %100 yeşil enerjiye dayalı bir endüstriyel medeniyet şuan mümkün mü bunu bilmiyoruz fakat fosil enerjiye dayalı medeniyetle aynı ölçeğe sahip olamaz. çünkü yeşil enerji sisteminin fosil yakıtlara kıyasla ekstra maliyetleri var. toplum bu maliyetleri yüklendiğinde total üretim kapasitesi düşecek. dolayısıyla yeşil enerjiye geçiş endüstriyelleşme ile değil, deindustrialization ile ilişkili olacak. henüz tabii yeşil enerji, fosil enerji sisteminin bir parçası olarak geliştiği için bu sorunlarla karşılaşılmıyor fakat fosil yakıtların düşüşü başladığında yeşil enerjinin de gerçek fonksiyonu anlaşılacak.

2023 başından beri kazandırmayan piyasadır.

herhangi bir petrol sahasının, ülkenin ya da dünyanın petrol üretiminin maksimuma ulaştığı noktayı ifade eden kavram. ingilizcesi peak oil.

terim daha sonra icat edilmiştir fakat konsept m. king hubbert tarafından 1956 yılında ortaya konmuştur. hubbert makalesinde petrol gibi herhangi bir yenilenemez kaynağın (ya da yenilenme hızından daha hızlı tüketilen herhangi bir kaynak da olabilir) üretim oranının bir çan eğrisini takip edeceğini iddia etti. çan eğrisinin tam ortası petrol zirvesine denk geliyor. eğrinin ilk yarısında üretim artıyor, ikinci yarısında sürekli olarak düşüyor.

çan eğrisini anlamanın en basit yolu muhtemelen ortak malların trajedisi modeli üzerine düşünmektir. bu modelde de doğal kaynak kontrolsüz bir şekilde kullandığı için tükenmeye maruz kalıyor. fakat tükenirken ilk etapta üretim artıyor (tükenmeye sebep olan aşırı üretim/tüketim nihayetinde), tükenmenin etkileri ağır bastığında üretim düşmeye başlıyor ve aynı koşullar devam ediyorsa sıfıra kadar gidebilir.

küresel petrol zirvesinin çok kısa bir tarihi:

küresel petrol üretimi 1930-1973 arasında ortalama yıllık %7 oranında arttı. bu her on yılda bir üretimin ikiye katlanması anlamına geliyor. 1973 ve 1979 politik petrol krizlerinin ardından üretim artışı yaklaşık %1'e düştü.

2005 yılına kadar üretim artmaya devam etti. 2005 yılında petrol zirvesi gerçekleşti. iki yıl boyunca üretim düştükten sonra fiyatlar absürt derecede yükseldi ve bildiğiniz gibi 2008 krizine yol açtı. fiyatların yükselmesi üretimdeki düşüşü engelledi (bkz: arz-talep yasası) ve üretim 2011 yılına kadar platoda kaldı.

2011 sonrası abd'de kaya petrolü devrimi gerçekleşti ve küresel petrol üretimi tekrar yükselmeye başladı. kaya petrolü geleneksel olmayan petrol türü olarak sınıflandırılır, bu olay sadece abd ile sınırlı kaldığı için küresel üretimden abd'yi çıkardığınızda geleneksel petrol platosunun devam ettiği görülebiliyor.

bütün zamanların en yüksek üretim oranı 2018 yılında gerçekleşti. 2 yıl sonra pandemi talep şoku nedeniyle üretim çakıldığı için bunun küresel petrol zirvesi olup olmadığını henüz kesin olarak öğrenemedik. pandemi talep şokunun ardından petrol üretimi çok ağır bir şekilde toparlanmaya devam etti.

bu toparlanma 2022 ekim/kasım ayı gibi sona erdi. küresel petrol üretimi maksimum kapasiteye ulaştı. hala 2018 yılı tüm zamanların en yüksek üretim oranına sahip. aslında 2018 zirvesini bırakın petrol üretimi henüz pandemi öncesine bile dönebilmiş değil. bu noktada fiyatların yeterince yüksek olmaması nedeniyle opec karteli üretimi kısma kararı aldı. buna ek olarak pandemi talep şokunun etkileri nedeniyle abd'nin kaya petrolü devrimi sona erdi. yani üretim artışında sona gelindi. son olarak yakın zamanda rusya yaptırımları devreye girdi. bütün bunlar uzun vadede petrol üretimini negatif etkileyecektir.

kömür, petrol ve doğalgaz için kullanılan genel ifade. günümüzde küresel enerji tüketiminin %80'inden fazlası fosil yakıtlardan gelmektedir.

fosil yakıtlar kökeni itibariyle organiktir. kömür karbonifer ve kretase dönemlerinde ölen bitki dokularından oluşmuştur. petrol plankton gibi küçük deniz canlılarının deniz tabanında birikmesiyle oluşmuştur. doğalgaz petrolün oluşumu sırasında yan ürün olarak ortaya çıkar ve genelde petrol yataklarına yakın yerlerde bulunur.

aşiret antropolojide sanırım tribe denen yapıya denk geliyor. bildiğim kadarıyla şeflik denen yapının hemen altında yer alıyor sınıflandırmada. aşiret de yine devlet gibi politik bir birim. şeflikleri genelde proto-devlet olarak görülüyor fakat asıl olay şefliğin nasıl çıktığında kopuyor aslında. burdaki önemli sorulardan biri bence aşiretin şeflik öncesi bir yapı mı yoksa şeflik/devlet sonrası bir yapı mı olduğu. sınıflandırma açısından değil de tarihsel ortaya çıkış açısından.

günümüzde hiçbir geçerliliği kalmamış bir teoridir. benim en güçlü bulduğum teorilerden biri sınırlama teorisi (circumscription theory). konuyla ilgili blog yazım:

https://hasankemalk.substack.com/p/devletin-kokeni-snrlama-teorisi

ımmigrant song

#3803

nüfusun azalması problem değil, geçmişteki artış probleminin otomatik düzeltilmesi. sürdürülebilir nüfus artış oranı %0'dır. bunu açıklamaya gerek yok sanırım.

nüfus artmaya devam ediyor fakat zirveye çok yakın olduğumuz için şuan pek büyük bir problem olduğu söylenemez. problem daha çok mevcut nüfusun ekosistemin taşıma kapasitesinin üstünde bir seviyede olması, nüfus düşse bile uzun bir süre daha böyle olacak.

doğum oranlarının ilelebet düşmesi söz konusu değil. kişi başı gelir genelde düşürücü faktörlerin toplamı için bir vekil olarak hizmet eder. buradan görebilirsiniz. ilk başlarda çok hızlı düşüyor fakat ardından stabil hale geliyor. nüfus belli bir seviyeye düştükten sonra muhtemelen tekrar 2.1 oranını geçecektir. popülasyonun kendini gönüllü olarak yok etmesi için makul bir sebep yok.

sitede şu ana kadar açılmış en low ıq başlık sanırım.

evrime ikame olmayan evrimsel biyoloji içindeki binlerce teoriden biridir.

"rabbin seni terk etmedi, sana darılmadı da." (duha 3)